Historia i występowanie
Żurawina (Vaccinium) – roślina wieloletnia z rodziny wrzosowatych. Obecnie znane są dwa gatunki: żurawina wielkoowocowa (Vaccinium macrocarpon) i żurawina błotna (Vaccinium oxycoccus). Rośliny te możemy spotkać na terenie Europy, północnej Azji i w Ameryce Północnej. Oba gatunki dostarczają jadalnych owoców, ale istotne znaczenie gospodarcze ma tylko żurawina wielkoowocowa. W Polsce w stanie naturalnym występuje żurawina błotna i żurawina drobnolistna (Vaccinum microcarpon).
Żurawina wywodzi się z terenów Ameryki Północnej. Rdzenni mieszkańcy zbierali dziko rosnące owoce. Żurawina przez Indian wykorzystywana była w różnych dziedzinach. Stanowiła uzupełnienie ich diety. Używali jej do leczenia ran, stosowali w postaci gorących okładów do wyciągnięcia trucizn z organizmu oraz do łagodzenia bólu. Czerwony sok żurawiny był używany jako barwnik naturalny dla piór, włosów, pledów i odzieży. Owoce żurawiny wykorzystywane były też jako środek przedłużający trwałość innych produktów. W tym celu przerabiano je na odżywczą pastę bogatą w witaminy, w skład, której wchodziły: suszony łosoś, tłuszcz, cebula i żurawina. Pasta taka idealnie nadawała się do jedzenia podczas długich podróży oraz w miesiącach zimowych.
Najwcześniejsze wzmianki o spożywaniu żurawiny pochodzą z 1620 roku, kiedy to w czasie srogiej zimy Indianie, chcąc pomóc kolonistom podarowali im nieco żywności, w tym żurawinę wielkoowocową. Po żniwach w 1621 roku Brytyjscy koloniści postanowili uczcić obfitość zbiorów wraz z Indianami, i tak w dzisiejszych czasach w Święto Dziękczynienia spożywany jest sos żurawinowy. Żurawinę na skalę masową zaczęto uprawiać dopiero po 1800 roku, dzięki badaniom poczynionym przez Henry Hall’a. Zaobserwował on, że najlepiej owocują krzewy żurawiny, na które wiatr nawiał cienką warstwę piasku. Zaczęto przesadzać dzikie krzewy żurawiny oraz zasypywać je piaskiem, odnosząc pierwsze sukcesy w uprawie tej rośliny. Z dzienników morskich możemy dowiedzieć się, że załogi wypływające w morze zabierały beczki z żurawiną w celu ochrony przed niedoborem witamin i szkorbutem. W 1820 roku krzewy żurawiny przywędrowały z Ameryki do Europy.
Uprawa
Żurawina była określana przez rdzennych amerykanów mianem gorzkiej jagody. Natomiast pierwsi osadnicy zaczęli nazywać ją jagodą żurawią. Wynika to z podobieństwa kwiatu żurawiny, który poruszając się na wietrze, przypomina swym kształtem głowę i dziób żurawia. Nazwa "crane berry" ("żurawie jagody") przylgnęła do tej rośliny i jest stosowana do dnia dzisiejszego.
Żurawina jest rośliną światłolubną, wymagającą gleb kwaśnych i stale wilgotnych. Latem nie znosi upałów i suszy. Posiada płożące pędy dorastające do 1,5 m długości. Wytwarza zimotrwałe, drobne, eliptyczne liście, które mają lekko podwinięty brzeg i są zielone z wierzchu, a sinawe od spodu. Żurawina kwitnie w czerwcu i lipcu wytwarzając liczne różowawo-białe, drobne kwiatki. Owocem żurawiny jest charakterystyczna mięsista, ciemnoczerwona jagoda, która w pełni dojrzewa w około 100 dni po kwitnieniu. Zbiór owoców w zależności od rodzaju żurawiny rozpoczyna się w połowie września i może trwać do końca października. Owoce żurawiny ze względu na skład i grubą warstwą wosku mogą być przechowywane w stanie surowym przez bardzo długi czas.
Żurawina może być uprawiana nie tylko ze względu na właściwości lecznicze, ale warto także docenić jej właściwości ozdobne . Białoróżowe kwiaty można podziwiać od czerwca do końca lipca, zaś błyszczące, czerwone owoce mogą stanowić jaskrawy akcent ogrodu jesienią. Liście żurawiny przebarwiają się w czasie chłodów, zaś gdy jest ciepło ponownie stają się zielone. Żurawina jest też rośliną miododajną.
Produkty z Żurawiny
Suszona żurawina
Suszone owoce są od dawna obecne w naszych kuchniach. Dodajemy je do wypieków, mięs, owsianek, deserów, stosujemy jako przekąski i co roku w święta gotujemy kompot z suszonych owoców. Suszone owoce są źródłem witamin, minerałów i błonnika, a w czasie procesu suszenia ilość niektórych składników odżywczych ulega zwielokrotnieniu. I mimo iż dzięki suszeniu owoce zyskują też więcej cukru i kalorii warto po nie sięgać.
Największym zainteresowaniem Polaków cieszą się suszone morele, śliwki i rodzynki, a przecież to nie wszystkie suszone owoce, po które warto sięgać. Bardzo smacznym i cennym dla naszego zdrowia owocem jest suszona żurawina. Podobnie jaki inne owoce, możemy dodawać ją do deserów, domowych ciast, ciasteczek, galaretek, owsianek musli czy sałatek owocowych. Doskonale pasuje też do warzyw, zwłaszcza do buraków oraz do potraw mięsnych, przede wszystkim do drobiu. Możemy ją też traktować jako przekąskę. Suszona żurawina jest też stosowana do produkcji czarnych herbat aromatyzowanych i herbat owocowych. Mimo iż, nie wykazują one aż takich właściwości zdrowotnych jak suszona czy świeża żurawina, warto po nie sięgać, gdyż mają działanie moczopędne i w ten sposób wspomagają detoksykację organizmu. Możemy też samodzielnie przygotować napar z suszone żurawiny. Ważne tylko, aby użyć do tego żurawiny do której nie dodano oleju.. Suszoną żurawinę możemy też dodawać w trakcie parzenia do czarnej lub zielonej herbaty.
Suszona żurawinę możemy kupić w sklepie. Ma ona charakterystyczny słodko – cierpki smak, a owoce mają piękny połysk. Ponieważ świeża żurawina jest bardzo kwaśna do suszonej żurawiny dodaje się często cukier, aby nadawała się do jedzenia. Z kolei charakterystycznego połysku dodaje jej olej roślinny, powoduje on, że owoce nie są za bardzo wyschnięte i dłużej utrzymują swoje właściwości. Można jednak kupić suszoną żurawinę, która nie zawiera tych dodatków lub wysuszyć ją samodzielnie w domu
Suszenie żurawiny w domu
Suszenie żurawiny polega na odparowaniu wody z owoców. Zanim do tego przystąpimy powinniśmy żurawinę dokładnie umyć i osuszyć. Do suszenia owoców możemy używać specjalnych dostępnych na rynku urządzeń. Możemy też użyć zwykłego piekarnika. Na blachę piekarnika kładziemy papier do pieczenie, a następnie wysypujemy na nią owoce żurawiny. Powinny one być rozłożone równomiernie, niezbyt ciasno, żeby proces suszenia przebiegał tak samo we wszystkich owocach. Piekarnik nastawiamy na temperaturę 40° – 50°C i zostawiamy otwarte drzwiczki. Co jakiś czas należy mieszać owoce drewniana łyżką. Po wysuszeni żurawinę możemy przechowywać przez dłuższy czas metalowych pojemnikach lub zamykanych foliowych torebkach.
Autor: Redakcja Bakalie.com
