Pszczoły

Bakalie.com

Ogólnie o pszczołach

Pszczoły, choć przez niektórych uważane za złośliwe i zagrażające życiu, są jednym z najpiękniejszych, a zarazem najcenniejszych darów, jakie mogliśmy otrzymać od matki natury. Dzięki pszczołom cieszymy się wieloma cudownymi produktami zaś nawet 1/3 pszczelej produkcji jest stałym elementem naszej żywności. Rodziny pszczele odżywiają się pyłkiem kwiatowym i miodem. Dodatkowo dorosłe pszczoły traktują pyłek jako pokarm dla swoich dzieci. Same zapylają kwiaty, przenosząc pyłek, m.in. po to by powstał owoc. Kiedy roślinność budzi się do życia po zimie, pszczoły rzucają się w wir pracy, zapylając różne rodzaje kwiatów. Ważną informacją jest fakt, że bez systematycznego zapylania przez pszczoły, wiele roślin nie mogłyby się rozwijać. Pszczoły męskie nazywane są trutniami, natomiast samice to matki, oraz pszczoły robotnice.

Pszczoły robotnice

Pszczoła zwana robotnicą posiada narządy, które pomagają jej przy pracy nad zbiorem pokarmu, budową gniazda oraz opieką nad małymi pszczołami. Robotnice w zasadzie niczym nie różnią się w budowie od matek, jednak nie mogą być zapładniane ze względu na zanikający zbiornik nasienny i małą ilość jajnikowych rurek. Pszczoła robotnica waży około 100 miligramów i sięga do 15 mm długości, żyje natomiast w czasie wiosenno-letnim nawet do 40 dni. Kilogram pszczół liczy, aż 10 tysięcy robotnic. Barwa starszych pszczół robotnic różni się, w porównaniu z młodymi ze względu na wycieranie. Niektóre pszczoły zaś, żyją nawet przez okres 9 miesięcy, a to wszystko dzięki odpowiednio zgromadzonej tkance tłuszczowej. Do głównych odcinków ciała pszczoły zalicza się trzy elementy: odwłok, głowę i tułów. Z zewnątrz pokryta jest dość twardym oskórkiem oraz błonami, które  są niesamowicie elastyczne, dlatego też ma ogromne możliwości ruchu. Sama skóra pszczoły pokryta jest zaś włoskami różnego kształtu i grubości, które pełnią funkcję ochronną. Małe włoski umieszczone na pszczelich nogach spełniają rolę narządów, służących do zbiórki kwiatowego pyłku, oraz do czyszczenia ciała.Narządy odpowiadające za czucie, to wewnętrznie umieszczone włoski, które łączą się z zakończeniami nerwów. Pszczoły robotnice, dzięki swym narządom odpowiadają za obronę gniazda, budowę plastrów, a także zbiór pokarmów i posilanie małych. Do narządów gębowych zaliczane jest: jedna para żuwaczek, górna warga, trąbka i języczek pokryty maleńkimi włoskami.

 

Trąbka i języczek odpowiadają za zbieranie nektaru z kwiatów. Żuwaczki to część ciała pomocna  w wgniataniu wosku, wynoszeniu nieczystości z ula oraz w przegryzaniu pylników umieszczonych w kwiatach. Pszczoły mają niesamowite narządy zmysłów, umiejscowione w głowie. Czułki umieszczone na samym początku głowy, odpowiadają za uczucie dotyku i węchu. Woń niewyczuwalna dla człowieka, dla małej pszczoły nie jest żadnym problemem, ze względu na świetnie rozwinięty narząd węchu. Narząd wzroku umożliwia pszczole, wyróżnianie kilku kolorów, m.in. czarnego, fioletowego, białego, żółtego i niebieskiego oraz orientację w ciemności i widoczność przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach. Pszczoła ma dużą parę oczu, składającą się z tysięcy małych oczek, które znajdują się po bokach głowy. Dodatkowo pomiędzy fasetkami, umieszczone są jeszcze oczy proste, zwane przyoczkami.

Budowa pszczoły

W tułowiu pszczoły znajduje się narząd ruchu złożony z dwóch par skrzydeł i trzech par nóg. W jednym członie kończyny znajdują się pazurki i przylga, czyli poduszeczka. Dzięki nim pszczoła bez problemu porusza się na wielu chropowatych powierzchniach, natomiast na powierzchni gładkiej podnosi je do góry. Pszczoła może lecieć z prędkością nawet 40 km na godzinę, a to dzięki czterem przeźroczystym skrzydłom, wzmocnionym żyłkami - większym i mniejszym, które w czasie lotu łączą się za pomocą haczyków, zaś dźwięk brzęczenia to nic innego jak machanie skrzydeł 200 razy na sekundę, w czasie wykonywanego lotu. Pszczeli odwłok zawiera kilka pierścieni, są one bardzo ruchliwe, dzięki połączeniu luźnych błon, które mogą się znacznie wydłużyć i poszerzyć. Taki mechanizm pomaga pszczołom oddychać i przenosić znaczne ilości nektaru. W odwłoku są również woskowe płytki. Na samym końcu odwłoku, zarówno pszczelej matki jak i robotnicy, znajduje się żądło, które służy do ich obrony. Część kłująca to sztylet i kłujące szczecinki ruchome,  które zakończone są 10 zadziorami w kształcie maleńkich ząbków. W pęcherzyku jadowym znajduje się pszczeli jad, który natychmiast po użądleniu spływa do ranki. Kiedy pszczoła ukąsi swoją ofiarę, czy to zwierzę, czy człowieka, nie jest w stanie wyciągnąć sztyletu, ponieważ zadziory to uniemożliwiają. Dlatego też pszczeli aparat żądłowy, który połączony jest z mięśniami, wyrywa się i umiera. Ciekawostką jest fakt, iż nie dzieje się tak kiedy to ukąsi inne osy, czy pszczoły. Gruczoł zapachowy pszczoły można znaleźć na grzbietowej stronie odwłoku, który wydziela charakterystyczną woń poprzez mocną pracę skrzydeł. Dzięki niemu pszczoły zaznaczają mało intensywne źródło pożywienia, ale również miejsce w którym mieszkają. Przewód pokarmowy pszczoły mieści się w głowie, za otworem gębowym i składa się z gardzieli. Najważniejszym elementem budowy przewodu pokarmowego są wole, przypominające worki. Służą one pszczołom do zbioru nektaru i wody.Wola łączą się z jelitem trawiennym, zaś pszczoły mają niesamowitą zdolność manewru nim, otóż mogą go otwierać, ale także zamykać. Dzięki takiej umiejętności, unika się mieszania zawartości wola z treścią trawienną, przez co produkt jest czysty. Ciekawostką jest informacja, iż w pszczelej głowie znajduje się aorta do której dla rurkowatego serca pompowane jest osocze, czyli krew, która jest bezbarwna.

Truteń

Truteń powstaje w przeciągu 24 dni, z niezapłodnionego jajeczka. Ma zaledwie 17 mm długości i niecałe 250 mg ciężaru ciała, a jego życie trwa około 3 miesięcy. Jedyną jego rolą jest zapładnianie, w efekcie którego ginie, poprzez wyrwanie narządu kopulacyjnego. Pszczela rodzina liczy około 1000 trutni, czasem trutniom udaje się przeżyć okres zimowy, jednak najczęściej są wypędzani, przez robotnice z ula. Pszczoły dzielone są ze względu na linie, rasy i gatunki, które są zależne od regionu, z jakiego pochodzą. Pszczoły miododajne (Apis mellifica), zamieszkują na całym świecie, a ze względu na odmienne warunki klimatyczne panujące w innych krajach, różnią się budową i barwą.

Wśród pszczół miododajnych, wyróżnia się m.in.:

 Pszczołę Olbrzymkę – pszczoła wędrowna, humorem złośliwa, zamieszkująca góry Indii, zaś przymocowane na drzewach plastry miodu, służą jej jako gniazdo. Ilość miodu z jednego gniazda nie przekracza 10 kg. W zależności od dokładnego położenia, pszczoły te różnią się od siebie barwą. Podejmowano próby zasiedlenia tychże pszczół w innych krajach, jednak po umieszczeniu w ulu, bardzo szybko umierały.

Pszczołę Karliczkę – jej odmiana należy do najmniejszej, w rodzinie pszczołowatych, ponieważ nie przekracza 10 mm. Gniazda zakładają w Indiach wśród niewysokich krzewów, drzew, ale również pod strzechą zabudowy. Niestety ta odmiana nie nadaje się do zamkniętej hodowli.

Pszczołę Indyjską – krewniaczka pszczela pochodząca z Japonii, bardzo delikatna i łagodna, w razie ataku jest bezbronna, intruzom nie stawia oporu.Gniazda buduje w dziuplach drzew i skał, hodowana daje małe ilości nektaru. Kolory są różne od czarnego do jasnożółtego.

Pszczołę Miododajną – jest odporna na choroby i łagodna, niesamowicie związana z roślinami miododajnymi i odpowiednim klimatem związanym ze zbiorami.

Pszczołę Egipską – pszczoły nie reagujące na dym, są także bardzo złośliwe, zakłada małe gniazda i tworzy małe komórki. Wygląd jej to połączenie afrykańskich europejskich pszczół.

Pszczołę Cypryjską – złośliwe ale bardzo miodne, dlatego cieszą się dużym powodzeniem wśród pszczelarzy, matki są niesamowicie płodne, rasa niesamowicie wytrzymała na zimno, nie należą do złodziei i bardzo bronią gniazda.

Pszczołę Włoską – w Polsce znalazła się w 1853 r., dzięki dr Janowi Dzierżona, jest minimalnie mniejsza od krajowej, łagodne, ale w niebezpieczeństwie bronią. Należy do pszczół pracowitych, we Włoszech cały rok daje miód, natomiast w Polsce, ze względu na zmienną pogodę, często giną.

Pszczołę Kaukaską – swoje domy silnie kitują, ale bardzo często chorują na biegunkę, mają szare ubarwienie, jej genotyp jest niczym pszczoły Włoskiej.

Pszczołę Nordycką – swoje domy zakłada we Wschodnich Alpach, Czechach, Karpat i górskich Bałkanach. Ruchliwa, pracowita i łagodna, a swoich plastrów trzyma się niesamowicie mocno. Pszczoły te bardzo wcześnie się rozwijają i dobrze zimują.

Pszczołę Północno i Środkowoeuropejską – różni się wielkością części ciała i barwą na tle innych pszczół, czasami w ulu znajduje się większa ilość matek. Zamieszkują obszary od Europy po Ural.

Pszczołę Krajową – należy do największych pszczół, ma tendencję do tworzenia dużych ilości zapasów i do funkcjonowania w bardzo złych warunkach klimatycznych. Zamieszkuje od Pirenejów po Bałtyk i północ Finlandii. Są to pszczoły łagodne, ale czasem złośliwe, zakładają do 8 mateczników, nie składają jajeczek trutowych.

Pszczołę Borówkową – to odmiana północno rosyjska, spotykana też na północno-wschodnim odcinku Wisły i Polski wschodniej. Mieszka w lasach urodzajnych w drzewostan, jest odporna na choroby i złe warunki pogodowe. Cieszy się dużą popularnością, przygotowując ogromne zapasy.

Pszczołę Wrzosowiskową – zamieszkuje kraje nadbałtyckie, na wrzosowiskach. Pszczoła silnie owłosiona o ciemnym ubarwieniu i posiada krótki języczek w porównaniu do innych, jest rojna i posiada o wiele więcej trutni, niż pozostałe gatunki.

Pszczołę Stepową – zamieszkuje obszary Ukrainy, na bezleśnych stepowych niżach. Barwę ma szarą i zdolność dostosowywania do warunków w jakich żyje. Swoje domy zakłada w jamach i urwiskach ziemnych.

O pszczołach ogólnie

Mimo licznych ras i gatunków pszczół istnieją dwa główne problemy, dotykające je wszystkie. Otóż pierwszym z nich jest tendencja do chorób. Istnieją dwa rodzaje pasożytów, zwane warrozą afrykańską i europejską. Z badań wynika, że pszczoły afrykańskie i wschodnie, przezwyciężają chorobę, niestety europejska odmiana warrozy jest o wiele cięższa do wyleczenia. Pszczoły także zmagają się z przewlekłą formą biegunki i zakażeniami bakteryjnymi oraz wirusowymi. Kolejnym problemem jest liczna umieralność pszczół, której przyczyna do dnia dzisiejszego nie jest do końca znana, choć badana na całym świecie. Pierwszym miejscem ,w którym stwierdzono ogromną wymieralność pszczół były Stany Zjednoczone, następna była Ameryka Północna, aż w końcu problem dotarł do samej Europy. Według badań przeprowadzonych w Polsce, okazuje się, że umiera 105 pszczół na sekundę. Za główne przyczyny wymierania pszczół przyjęto: liczne zmiany klimatyczne, ogrom kilometrów jakie pokonywane są w transporcie do innego kraju, choroby (wirusowe, grzybicze, warroza), nieodpowiednie stosowanie środków chemicznych w pasiece i nie trzymanie odpowiedniej higieny, oraz coraz częstsze skażanie środowiska, które pozbawia pszczoły odporności. Niektórzy naukowcy, za wymieralność pszczół obarczają siłę promienną telefonów komórkowych i gps’ów, które zakłócają fale, przez co pszczoły nie wracają do swych uli.

Pszczoły uchodzące za jeden z cudów natury, mają swoje święto, które jest obchodzone 8 sierpnia. To pomysł płynący z inicjatywy pszczelarzy, którzy to chcą jak najbardziej uświadamiać i namacalnie ukazywać życie pszczół, pełnione przez nich role, dobrodziejstwa jakimi się cieszymy dzięki nim, ale także przybliżyć problem wymierania.

 

Autor: Redakcja Bakalie.com