Wiesiołek

Historia i występowanie

Na świecie występuje 16 podrodzajów i ponad 200 gatunków wiesiołków. Występują ona głównie w Ameryce Północnej, ale obecnie są tak rozprzestrzenione, że spotyka się je na całej kuli ziemskiej poza Antarktydą. W Polsce występuje około 30 gatunków tej rośliny.

Wiesiołki pochodzą właśnie z Ameryki Północnej i to z niej rozprzestrzeniły się na pozostałe kontynenty i wyspy oceaniczne. Zarówno liście, łodygi jak i nasiona wiesiołka były używane przez Indian z Ameryki Północnej jako żywność. Ale znano tam też właściwości lecznicze tej rośliny. Z wiesiołka wykonywano okłady przyspieszające gojenie się ran oraz wykorzystywano przeciwko siniakom i obrzękom. Stosowano go też w leczeniu chorób skóry. Natomiast doustnie, wiesiołek był stosowany w leczeniu chorób układu moczowego, pokarmowego, oddechowego.

Europejscy osadnicy w Ameryce Północnej również jadali wiesiołki i przywieźli je z powrotem do Europy, do państw takich jak Anglia czy Niemcy. Nastąpiło to w XVII wieku, najprawdopodobniej w 1619 roku. W roku 1753 rodzaj ten został opisany przez Lineusza. 

Przez wiele dziesiątków lat wiesiołek w Europie był uważany za chwast, aż zauważono jego właściwości lecznicze. Dziś możemy mówić wręcz o nowej gałęzi medycyny – oeparoterapii – czyli leczeniu wiesiołkiem. W badaniach naukowych nad zdrowotnymi właściwościami wiesiołka i tłoczonego z niego oleju dużą rolę odegrali w ostatnich 20 latach XX wieku polscy naukowcy. Jednym z nich był prof. Krzysztof Rostański z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Ten światowej sławy botanik jest obecnie największym specjalistą od wiesiołków. Inne badania prowadzili Andrzej Stołyhwo z Wydziału Chemicznego Politechniki Gdańskiej i Urszula Pytasz z Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi. Zajmowali się oni wpływem oleju z nasion wiesiołka na karmiące matki. Udowodnione, że kobiety, które w czasie karmienia piersią spożywały ten olej, w mleku miały więcej niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, które mają pozytywny wpływ na zdrowy rozwój dziecka.

 

Uprawa

Wiesiołek jest rośliną leczniczą, tłoczony z jego nasion olej ma wiele właściwości zdrowotnych i jest szeroko wykorzystywany w medycynie i kosmetyce. Wiesiołek dwuletni jest rośliną, która w naszym klimacie rośnie dziko w lasach i na łąkach. Jednak często różne jego odmiany są uprawiane także w ogrodach, ze względu na charakterystyczne piękne kwiaty.

Wymagania wiesiołka

Stanowisko dla wiesiołka powinno być słoneczne. Najlepiej jeśli rośnie w miejscu, gdzie będzie miał przynajmniej 10 godzin światła słonecznego dziennie. Toleruje on również półcień, ale ma wtedy znacznie mniej kwiatów. Podłoże dla tej rośliny powinno być próchnicze, dość żyzne, umiarkowanie wilgotne o odczynie lekko kwaśnym. Wiesiołek jest odporny na niedobory wody, więc podlewanie poza okresami suszy nie jest konieczne. Nie lubi za to nadmiaru wody, który prowadzi do szybkiego gnicia jego korzeni. Wiesiołek nie wykazuje podatności na choroby i szkodniki.

Wiesiołka możemy rozmnażać przez kłącza lub wysiewać. Po okresie kwitnienia u wiesiołka powstają rozetowe liście odziomkowe. Można je oddzielić od głównej rośliny i w ten sposób uzyskać sadzonki. Sadzonki pobieramy wczesnym latem, należy je ukorzenić i w czasie zimy dbać, aby nie przemarzły. Możemy też nabyć sadzonki w sklepie ogrodniczym. Sadzonki sadzimy od maja, wprost do gruntu. Między nimi należy zachować odstęp 25 – 30 cm, gdyż wiesiołek jest rośliną bardzo ekspansywną, łatwo się rozsiewa i silnie rozrasta. Jeśli chcemy posiać nasiona wiesiołka musimy pamiętać o tym, że aby mogły one wykiełkować, muszą wcześniej przez jakiś czas być przechowywane w chłodnym miejscu. Nasiona siejemy jesienią. Od wiosny do końca lata można zasilać wiesiołka stosując nawozy wieloskładnikowe.

Zastosowanie wiesiołka w ogrodzie

Wiesiołka możemy posadzić na różnego typu rabatach. Nadaje się też na skalniaki. Możemy też posadzić go na tzw. suchych murkach, skarpach i murkach oporowych. Może być nawet uprawiany w doniczkach lub skrzynkach. W takim wypadku, aby zimą nie zmarzł, należy późną jesienią doniczkę zadołować w gruncie. Dobrze wygląda w towarzystwie mocno różowej firletki omszonej i roślin typowo łąkowych, jak: łubin, wyka, złocień, macierzanka.

Produkty z Wiesiołka

Wiesiołek dwuletni jest przede wszystkim rośliną leczniczą. Sporządzany z niego olej wiesiołkowy (Oleum Oenotherae) jest powszechnie wykorzystywany w medycynie i kosmetyce. Można go łykać w postaci kapsułek, nakładać bezpośrednio na skórę lub dodawać do potraw np. do sałatek. Nasiona wiesiołka możemy też zalać wrzącą wodą i po 10 – 15 minutach otrzymujemy napar, który można pić zamiast herbaty.

Niektóre gatunki wiesiołka są uprawiane w ogrodach. Ponieważ mają piękne, duże kwiaty nadają się do uprawy jako roślina ozdobna. Pięknie komponują się na rabatkach zwłaszcza w otoczeniu kwiatów o kontrastowym fioletowym kolorze. W niektórych rejonach świata wiesiołka sadzi się na hałdach i terenie pokrytym popiołem wulkanicznym w celu rekultywacji terenu.

Wiesiołki  uprawiane są też na nieużytkach. Dzięki temu zapewniają pyłek pszczołom, które robią z niego miód. Miód z wiesiołka nie posiada takich właściwości jak olej wiesiołkowy, jednak jak każdy miód jest zdrowy i smaczny.

Autor: Redakcja Bakalie.com