Tajemnice skrywane w truskawkach

Bakalie.com

Historia i występowanie

Jedząc truskawki nie zdajemy sobie sprawy z tego, że owoc ten ma stosunkowo niedługą, ale ciekawą historię. Znacznie dłużej znana jest poprzedniczka truskawki -  poziomka. Pisali o niej już Owidiusz i Wergiliusz. Wspomniana jest też w encyklopedii „Naturalis Historia” Pliniusza.

Francuska historia truskawki

Truskawka powstała w 1712 roku przez skrzyżowanie dwóch gatunków poziomek - poziomki wirginijskiej (F. virginiana Mill.) z chilijską (F. chiloensis (L.) Mill.). Stworzył ją francuski botanik Antoine Nicolas Duchesne na rozkaz króla Ludwika XIV. Król Ludwik XIV był prawdziwym smakoszem poziomek, które w Europie rosły dziko w lasach i miały małe owoce. Równie małe owoce miały uprawiane od jakiegoś czasu w Europie poziomki wirginijskie. Dlatego, gdy jeden z wysłanych do Ameryki Południowej szpiegów mających zbadać fortyfikacje budowane tam przez Hiszpanów odkrył na terenach dzisiejszego Chile poziomki znacznie większe niż te europejskie postanowił przywieźć je królowi. Szpiegiem tym był inżynier Amédée-François Frézier. Przywiezione przez niego sadzonki zasadzono w ogrodach królewskich. Okazało się jednak, że ich uprawa w europejskim klimacie nie jest prosta, a zbiory nie tak liczne jak się spodziewano. Na polecenie króla Duchesne krzyżując dwie odmiany poziomek stworzył roślinę, dzisiejsza truskawkę, która dawała się uprawiać w Europie i przynosiła duże plony.

Inna wersja tej historii

Inne źródła podają, że truskawka powstała przypadkowo w jednym z holenderskich ogrodów botanicznych prawdopodobnie około roku 1750. Po przywiezieniu z Ameryki dwóch tworzących je odmian poziomek zasadzono je koło siebie co spowodowało powstanie tej nietypowej krzyżówki.

Początkowo truskawki, ze względu na ich wysoką cenę, jadano głównie na europejskich dworach – podawane z dodatkiem szampana. Do Anglii trafiły pod koniec XVIII wieku, a pierwszy raz w sklepie pojawiły się w Londynie w roku 1830. Angielski botanik i fizjolog Thomas Andrew Knight wypracował nową technikę krzyżowania poziomek. Metoda ta stosowana jest do dziś. 

Truskawka w różnych językach

Nowy owoc otrzymał we Francji nazwę fraise, we Włoszech zaś fragola. Nazwy te mają związek ze smakiem truskawek i skojarzeniami jakie wywoływał.  Po niemiecku truskawka to erdbeere – jagoda ziemna, a po angielski strawberry – jagoda słomiana. Pochodzenie angielskiej nazwy tłumaczy się na dwa sposoby. Pierwsze wytłumaczenie związane jest z klimatem wysp brytyjskich, ponieważ jest on wilgotny i truskawki należy izolować od ziemi słomą. Drugie tłumaczenie pochodzi od starego zwyczaju zbierania poziomek i nawlekania ich na źdźbło trawy. Z kolei polska nazwa pochodzi od staropolskiego słowa „trukać”, które oznacza łamać się. Podczas odłamywania liści czy pędów truskawek słychać podobno charakterystyczny dźwięk „trusk”.

Ciekawostki historyczne

Kiedyś uważano, że kobiety w ciąży powinny unikać truskawek. Już dotkniecie owocem fragmentu ciała przyszłej matki miało mieć wpływ na nienarodzone jeszcze dziecko i mogło spowodować wystąpienie u niego znamienia.Truskawki są za to doskonałym owocem dla zakochanych. Swoim kolorem i kształtem przypominają serce, uważa się je za silny afrodyzjak. We Francji nowożeńcom podaje się zupę truskawkową.  Istnieje przesąd, że jeśli dwie osoby podzielą się truskawką połączy je silne uczucie.

Również elfy lubią truskawki. W Bawarii istnieje zwyczaj przywiązywania do rogów krów małych koszyczków z truskawkami. Jest to właśnie dar dla elfów, które w zamian sprawiają, że bydło rodzi zdrowe potomstwo i jest obfite w mleko.

Od dawna znane są również pielęgnacyjne właściwości truskawek. Żyjąca na przełomie XVIII i XIX wieku francuska arystokratka Teresa Tallin, aby zachować jędrność i biały kolor skóry zażywała truskawkowych kąpieli. Podobno na każdą kąpiel przeznaczano minimum 12 kg truskawek. Podobne praktyki stosowała Eugenia de Montijo, hiszpańska szlachcianka i francuska cesarzowa, żona Napoleona III.

Dworska tradycja jedzenie truskawek z szampanem nie zaginęła. Kultywuje się ją na otwarciu turnieju tenisowego Wimbledon.

Uprawa

Truskawki są jednymi z najbardziej popularnych i lubianych owoców w Polsce. Dlatego są chętnie uprawiane nie tylko przez plantatorów. Coraz więcej osób uprawia je w ogródkach przydomowych, na działkach czy nawet na balkonach.

Sadzenie truskawek

Truskawki sadzimy w miejscu dobrze nasłonecznionym, na terenie równinnym lub pagórkowatym. Jeśli posadzimy je w cieniu będą słabiej kwitnąć i owocować, zaś owoce nie będą tak aromatyczne i słodkie. Gleba pod ich uprawę powinna być zasobna 
w próchnicę, ale lekka, piaszczysto-gliniasta, przepuszczalna. Truskawki nie lubią gleby ciężkiej, podmokłej. Nie należy zakładać plantacji na łąkach i ugorach oraz na stanowiskach, na których wcześniej rosły truskawki, pomidory, ziemniak, marchew, cebula lub maliny. Najlepiej jeśli wcześniej rosły tam rośliny motylkowe – fasola, groch, łubin, lucerna, wyka lub krzyżowe - rzepak, gorczyca, kapustne.

Truskawki najlepiej posadzić na początku lipca. Pierwsze zbiory będą wtedy 
w następnym roku. Można też posądzić truskawki w kwietniu lub w maju, wtedy pierwszy zbiór wypadnie jeszcze w tym samym roku, ale będzie on mniejszy. Można też posądzić je na jesieni, ale przy niesprzyjającej pogodzie mogą się nie ukorzenić lub przemarznąć. Późno sadzone truskawki dają niewielki plon w następnym roku. Najlepsze zbiory osiąga się 
w drugim lub trzecim roku. Z tego powodu po trzech, czterech latach należy plantację truskawek trzeba odmłodzić. W tym celu wykopujemy rośliny, oddzielamy młode, ukorzenione sadzonki, powstałe na rozłogach i sadzimy je na nowym stanowisku.

Zanim posadzimy truskawki musimy upewnić się, że sadzonki są wolne od chorób 
simy upewnić się, że sadzonki są wolne od chorób i szkodników. Jeśli zauważymy, że są przesuszone przed sadzeniem wstawiamy je do wody na godzinę – dwie. Do sadzenia wybieramy te sadzonki, które mają silny system korzeniowy.

Przed posadzeniem truskawek spulchniamy ziemię. Jeśli jest ona piaszczysta, należy ją nawieźć przekopując z obornikiem lub kompostem. Usuwamy chwasty. Najlepiej jest uprawiać truskawki na zagonach wystających 15 – 20 cm ponad powierzchnię gruntu. Woda nie zalega wtedy na grządkach. Sadzonki powinny rosnąć w rzędach co 40 – 50 cm, odstępy między sadzonkami w rzędzie powinny wynosić około 30 cm. Sadzonki w ziemi umieszczamy tak aby pączek wierzchołkowy nie był przykryty ziemią. Posadzone za głęboko będą się trudniej rozwijać.

Pielęgnacja truskawek

Aby uniknąć problemów z chwastami należy pokryć ziemię wokół truskawek słomą, czarną folią lub agrowłókniną. Jeżeli tego nie zrobimy należy regularnie usuwać chwasty przez cały okres wegetacyjny. Powinno być to robione mechanicznie z zastosowaniem grabek lub motyki. Przy okazji spulchniamy wierzchnią warstwę gleby na 2-4 cm głębokości.

W porze owocowania truskawki należy regularnie podlewać. Robimy to wczesnym rankiem i późnym wieczorem unikając polewania owoców. Truskawki podlewamy także w drugiej połowie lata, czyli w czasie gdy zawiązują się pąki kwiatowe na następny rok.

Gdy latem z rośliny wyrosną rozłogi usuwamy je tuż przy nasadzie liści. Truskawki nawozimy na wiosnę wieloskładnikowym nawozem, najlepiej płynnym.     

Po zbiorach truskawki nadal odchwaszczamy. Usuwamy także pozostałe podgniłe owoce i liście z objawami porażenia przez choroby grzybowe oraz wyrastające rozłogi. Rozłogi mogą osłabić roślinę mateczną oraz spowodować, że truskawki będą rosły zbyt gęsto i zagłuszały się wzajemnie, co spowoduje mniejsze plony. Należy też delikatnie spulchniać ziemie między rzędami truskawek.

Aby zabezpieczyć truskawki przed zimowymi mrozami okrywamy je białą agrowłókniną lub kopczykami ze słomy.

Zbieranie truskawek

Sezon na truskawki wypada w czerwcu i lipcu. W tym okresie należy zbierać je regularnie co 2-3 dni gdyż przejrzałe mogą zacząć gnić. W czasie upałów truskawki należy zbierać nawet codziennie. Nie ma sensu zbierać niedojrzałych truskawek, lepiej dać im kilka dni, będą wtedy smaczniejsze. Aby ocenić czy owoc jest dojrzały sprawdzamy czy ma odpowiedni kolor, wielkość, kształt i aromat. Najlepiej zbierać truskawki rano. Ponieważ truskawki są delikatnymi owocami zbieramy je tak by nie uległy zniszczeniu i zgnieceniu. Układamy w czystych pojemnikach w warstwach nie wyższych niż 10 cm. Należy zostawić wolną przestrzeń między truskawkami, a wieczkiem pojemnika, co zapobiegnie ich uszkodzeniu.



Produkty z Truskawek

Truskawki suszone i liofilizowane

Truskawki są często wykorzystywane w przemyśle spożywczym i w przetwórstwie. Produkuje się z nich dżemy, konfitury, marmolady sosy owocowe. Można je także suszyć i poddawać procesowi liofilizacji.

Suszenie truskawek

Aby truskawki mogły być dłużej przechowywane poddaje się je procesowi suszenia. Najpierw wybiera się owoce nadpsute i uszkodzone, które nie mogą być poddane suszeniu. Potem truskawki są dokładnie myte i oczyszczane z zanieczyszczeń i części niejadalnych. Przed suszeniem truskawki kroi się na plastry lub ósemki na specjalnych krajalnicach. Następnie pokrojone owoce umieszczane są na specjalnych tacach i wprowadzane do suszarek.Truskawki można suszyć również w domu, w specjalnych suszarkach do owoców lub w piekarniku. Można je potem przechowywać w papierowej torebce do 2 miesięcy lub w woreczku strunowym w zamrażarce.

 Liofilizacja truskawek

Suszenie owoców i warzyw przedłuża ich trwałość, ale również zmniejsza ich wartość odżywczą. Tradycyjne suszenie truskawek powoduje niekorzystne zmiany takie jak utlenianie witamin, znaczne skurczenie się owoców i zmiana ich tekstury. Jedną z nowoczesnych metod suszenia owoców jest liofilizacja, czyli suszenie sublimacyjne zamrożonych substancji. W trakcie liofilizacji woda jest usuwana w owoców w obniżonej temperaturze i pod zmniejszonym ciśnieniem. Po zamrożeniu produktu woda przechodzi ze stanu stałego bezpośrednio w stan pary.

Na proces liofilizacji składają się następujący czynności:

  • Wybór i odpowiednie przygotowanie truskawek. Aby truskawki mogły być poddane liofilizacji muszą mieć odpowiednią barwę, kształt, smak i aromat, muszą tez zawierać dużo związków biologicznie czynnych. Po usunięciu części niejadalnych i uszkodzonych owoców truskawki myje się i czyści. Jeśli owoce są małe poddaje się je liofilizacji,
  • w całości, jeśli duże, kroi się je na plastry,
  • Zamrożenie owoców. Truskawki zamraża się do temperatury – 20 stopni Celsjusza,
  • Sublimacja i suszenie. Proces ten zachodzi w urządzeniach nazywanych liofilizatorami. Po jego zakończeniu próżnia w liofilizatorach jest likwidowana       wykorzystując do tego celu gaz obojętny np. azot,
  • Pakowanie i przechowywanie gotowego produktu.

Liofilizowane i suszone tradycyjna metoda truskawki są wykorzystywane w herbatach owocowych, ciastach, przetworach mlecznych, musli, zupach owocowych instant i w innych produktach spożywczych.

Autor:Redakcja Bakalie.com