Historia i występowanie
Orzech makadamia jest owocem drzewa Makadamia (Macadamia), należącego do rodziny srebrnikowatych (Proteaceae). Rośnie dziko w Australii, Nowej Kaledonii i Indonezji.
Orzechy od wieków stanowiły część pożywienia Aborygenów. Cenione były ze względu na dużą zawartość olejów, potrzebnych w diecie. Nazwali je gyndl lub kindal. Orzechy były spożywane na surowo lub palone na rozżarzonych węglach. Roztarte na proszek, używane były również razem z gliną jako spoiwo do farb, którymi aborygeni malowali twarze i ciało. Olej z orzechów razem z innymi ekstraktami roślinnymi służył też jako produkt leczniczy. Wierzono, że orzechy pobudzały wytwarzanie mleka u matek karmiących piersią. We wschodniej części lasów odnaleziono kamienne narzędzia do rozłupywania orzechów, składające się z dużego kamienia z delikatnym wycięciem na orzech i mniejszego kamienia, którym następnie uderzano w skorupkę. Wraz z przybyciem białych osadników orzechy stały się element handlu. Wymieniano je między innymi na rum i tytoń.
Pierwszym Europejczykiem, który odkrył tę roślinę w 1828 roku jest Allan Cunningham. Niezależnie od niego niemiecki badacz Ludwig Leichhardt w 1843 roku przywiózł drzewo do Ogrodu Botanicznego w Melbourne. Ale żaden z nich nie klasyfikował tej rośliny. Dopiero w 1858, że brytyjski botanik Ferdinand von Mueller i dyrektor Ogrodu Botanicznego w Brisbane, Walter Hill, nadali temu drzew nazwę Macadamia Intergrifolia na cześć zaprzyjaźnionego naukowca Johna McAdama. Ze względu na rewelacyjne wartości smakowe postanowiono uprawiać tę roślinę. Jednym z pierwszych założycieli sadów makadamiowych był John Waldron. Jednak napotkano tu na szereg trudności z uprawą. Choć używano szlachetnych nasion, często wyrastały z nich drzewa rodzące owoce złej jakości. Próby szczepienia drzew nie dawały rezultatu. Zaniechano uprawy orzechów na większą skalę do momentu, gdy skuteczne rozwiązanie tego problemu znaleźli Hawajczycy. W latach sześćdziesiątych bazując na doświadczeniach Hawajczyków, australijscy plantatorzy poważnie zajęli się uprawą makadamia. Przyniosło to tak dobre rezultaty, że obecnie Australia pokrywa jakieś 50 procent światowego zapotrzebowania na te orzechy. Uprawia się je także w Afryce, Ameryce Środkowej i Azji.
Uprawa
Drzewo makadamii pochodzi z Australii, a jego największe uprawy znajdują się obecnie na Hawajach. Makadamia nie trafiła tam jednak jako roślina uprawna, dająca zdrowe i smaczne orzechy, ale jako roślina ozdobna. Dlatego może się również sprawdzić jako ozdoba ogrodu.
Drzewo makadamia najlepiej czuje się w łagodnym i ciepłym klimacie podzwrotnikowym. Może również rosnąć w klimacie umiarkowanym, ale pozbawionym częstych i silnych mrozów. Jeśli chcemy posadzić makadamię w ogrodzie najlepiej jest kupić gotową sadzonkę w sklepie ogrodniczym. Najlepiej jeśli posadzimy ją w październiku, kiedy orzechy dojrzewają, naśladujemy wtedy naturalny cykl życia drzewa makadamia. Sadzonki po posadzeniu obficie podlewamy wodą. Makadamia nie lubi cienia, kwitnie tylko na nasłonecznionych stanowiskach. Potrzebuje również dużo wilgoci, powinna rosnąć na terenach gdzie roczna suma opadów jest wyższa niż 175 cm lub być obficie podlewana zwłaszcza w czasie letnich upałów. Drzewko powinno też być chronione przed silnymi wiatrami.
W Polsce, ze względu na chłodniejszy klimat i występujące zimą mrozy, najlepiej uprawiać makadamię w doniczkach. Latem można wystawiać je na taras, balkon lub do ogrodu, zimę zaś powinny spędzić w ciepłym miejscu w szklarni, ogrodzie zimowym czy po prostu mieszkaniu. Do uprawy orzechów makadamia w doniczkach należy użyć nie sadzonek, ale nasion. Aby posiać nasiona makadamii możemy zastosować jeden z dwóch sposobów. Po pierwsze możemy obrać orzechy ze skorupki uważając, by nie uszkodzić zarodka. Następnie wkładamy nasiona do ciepłej wody na 1-2 godziny. Po tym czasie wysiewany nasiono na głębokości około 0,5 cm. Okres kiełkowania w tej metodzie wynosi kilka miesięcy. Można też namoczyć cały orzech w łupinie w wodzie o temperaturze 50 – 60°C w ciągu 24 – 48h. Po namoczeniu również sadzimy nasiono w ziemi na głębokości 0,5 cm. Tak posadzona makadamia będzie kiełkować jeszcze dłużej, nawet do roku. Po posadzeniu nasion umieszczamy doniczki w dobrze nasłonecznionym miejscu o temperaturze około 25°C, gdyż w innym wypadku nasiona mogą zgnić. Dobrze jest trzymać doniczki z posadzonymi nasionami w mini szklarni. Dzięki temu będzie łatwiej utrzymać odpowiednią temperaturę i wilgotność. Należy jednak pamiętać o wietrzeniu szklarni.
Nasiona makadamii należy posadzić w ziemi o ph 6,1 – 6,5. Najlepiej jeśli jest to mieszanka zwykłej ziemi z piaskiem w proporcjach 7:3. Gdy rośliny wykiełkują siewki przesadzamy do większych, osobnych doniczek na głębokość 2 cm. Należy pamiętać by drzewka często podlewać i nie narażać ich na temperatury niższe niż 15°C.
Produkty z orzechów makadamia
Są dwa gatunki makadamii, których owoce są jadalne. Pierwszy z nich to macadamia integrifolia, znana jako „gładka skorupka”, drugi macadamia tetraphylla, powszechnie określana jako „chropowata skorupka”. Drzewo makadamii osiąga wysokość około 5 m, ale drzewa uprawiane są niższe od drzew rosnących w środowisku naturalnym. Jest rośliną wiecznie zieloną, jej liście są dość wąskie, skórzaste, wyrastają w krótkich pędach po 3 – 4 sztuki. Kwiatostany są cylindryczne, drobne i gęste. Owocem są okrągłe pestkowce zbliżone wielkością i kształtem do orzechów laskowych. Podobnie jak w przypadku orzechów włoskich są okryte zieloną miękką okrywą, która pęka przy dojrzewaniu. Pod spodem znajduje się twarda skorupka. Jądro orzecha makadamia stanowi ponad 50% ciężaru całego orzecha. Pierwsze owoce pojawiają się dopiero po 5 latach, a maksymalny wysyp owoców następuje po 10 latach. Drzewo może owocować przez ponad sześćdziesiąt lat, a dobrze uprawiane daje rocznie od 27 do 70 kg orzechów w skorupkach.
Smak orzechów makadamia jest delikatny i maślany. Ponieważ skorupka makadamii jest bardzo twarda najczęściej można je kupić bez skorupek. Jednak czasem możemy też znaleźć w sklepie makadamie w łuskane, maja wtedy nacięte skorupki i dodawane są do nich specjalne nożyki ułatwiające dostanie się do orzecha. Możemy też użyć młotka lub kombinerek. Nie łuskane makadamie są zwykle tańsze od łuskanych o 8 do 40%.
Zanim makadamia trafi do sklepów
Po zebraniu orzechów makadamii szybko trafiają one do przetwórni, gdzie usuwa się ich zewnętrzna łuskę. Zapobiega to samoczynnemu nagrzewaniu się owoców i musi być przeprowadzone w ciągu 24 godzin od zebrania orzechów. Łuski usuwa się mechanicznie poprzez tarcie. Następnie orzechy są suszone. Może odbywać się to w piekarniku lub w otwartych pojemnikach pozostawionych na 2-3 tygodnie, przy nawiewie suchego i ciepłego powietrza. Dzięki temu orzechy osiągają wilgotność mniejsza niż 1,5%. Można też je suszyć na słońcu, ale ich wilgotność jest wtedy wyższa, około 3,5%. Po wysuszeniu sortuje się orzechy według wielkości, a następnie rozłupuje mechanicznie. Przed rozłupywaniem często mrozi się orzechy, dzięki czemu łatwiej pozbyć się twardej skorupy. Mrożenie nie ma wpływu na jakość orzechów. Później jądra są czyszczone na wibrujących sitach i sortowane.
Zastosowanie orzechów makadamii
Makadamia uprawiana jest dla orzechów, które można jeść osobno lub jako dodatek do różnych dań. Są dodawane do ciast, herbatników, można z nich zrobić farsz lub pastę. Mogą też być dodatkiem do ryżu oraz sznycli. Mielone makadamie wykorzystuje się są jako dodatek do wyrobów cukierniczych, lodów i deserów. Orzechy te mogą też być prażone, solone lub dodawane do czekolady. Z orzechów makadamii uzyskiwany jest też olej, który ceniony jest za równo w kuchni jak i w kosmetyce.
Łupiny orzechów makadamia są wykorzystywane w australijskich elektrowniach do produkcji energii elektrycznej. Dorównują one wartością opałową węglowi brunatnemu. Jest to coraz popularniejsze i coraz więcej plantatorów dostarcza do elektrowni łupiny makadamii.
Przechowywanie makadamii
Orzechy makadamii można pakować w opakowaniach z plastikowej folii, z folii aluminiowej, w plastikowych pudełkach, szklanych naczyniach i metalowych puszkach. Ważne jest, aby usunąć z nich najpierw powietrze. Po wyjęciu z opakowania należy przechowywać je w lodówce, dzięki czemu zachowają ładna barwę i świeżość. Orzechy w skorupkach możemy przechowywać około roku.
Autor: Redakcja Bakalie.com
