Choć smaczne i zdrowe kasztany jadalne są w Polsce mało popularne i niedoceniane. A przecież w wielu krajach są wysoko cenione za wybitny smak oraz właściwości odżywcze i zdrowotne. Można jeść je na surowo, gotować, piec, albo smażyć. Wzięte restauracje we Francji, Włoszech czy Hiszpanii serwują wyszukane potrawy z jadalnymi kasztanami. Łatwe w przygotowaniu kasztany śmiało można polecić jako przekąskę lub składnik ciekawych dań. A po jedzeniu zaprośmy domowników na spacer do ogrodu botanicznego, gdzie będziemy mogli podziwiać piękne i dostojne drzewa kasztana jadalnego, które szczególnie jesienią wyglądają przepięknie.
Kasztan jadalny to nie to samo co kasztanowiec
Kasztan jadalny to potężne drzewo z rodziny bukowatych, którego nie należy mylić z powszechnie występującym w Polsce kasztanowcem zwyczajnym. Należą do zupełnie innych rodzin botanicznych a łączy je jedynie podobny wygląd orzechów.
Kasztan jadalny (castanea sativa) jest okazałym drzewem, dorasta do ponad trzydziestu metrów, a pień osiąga średnicę ponad dwóch metrów. Ma ciemnozielone, błyszczące, piłkowane liście i dość krótki, w starszym wieku często spiralnie spękany, pień. W czerwcu na kasztanie pojawiają się niezbyt przyjemnie pachnące kwiaty. Męskie, kłosowate kwiatostany obsypane są drobnymi białymi kwiatami, a żeńskie mają kształt pączków. W październiku dojrzewają owoce w postaci trójkomorowych, kolczastych torebek zawierające 1 do 3 jadalnych orzechów, noszących też nazwę maronów. Ponieważ kasztan należy do rodziny bukowatych, to owoce nazywamy orzechami. Kasztany z odmian uprawianych są większe, a w łupinie jest tylko jeden orzech.
Jest to gatunek długowieczny, żyjący do 500 lat. Wybitne okazy znaleziono na stokach włoskiej Etny i we francuskiej miejscowości Sancerre, gdzie rosną drzewa, które osiągnęły wiek tysiąca lat.
Kasztan jadalny jest rośliną ciepłolubną i preferuje gleby głębokie, świeże, gliniaste oraz zaciszne miejsca. Niegdyś rósł jedynie w Azji Mniejszej. Dziś występuje także w całym basenie Morza Śródziemnego, w Europie Środkowozachodniej, w Północnej Afryce, na Kaukazie i w dużej części Azji - na półwyspie indyjskim i w niższych partiach Himalajów. Nie rośnie jedynie w krajach o surowym klimacie, na przykład nie spotkamy go w Skandynawii.
Występuje także w Polsce, choć nasze warunki klimatyczne są dla niego dość ostre. Dlatego, z powodu przemarzania często przyjmuje krzewiaste formy. W naszym kraju jest traktowany przede wszystkim, jako roślina ozdobna i spotyka się go w parkach, ogrodach botanicznych i przydomowych. Jedynie w zachodniej części kraju można spotkać drzewiaste okazy, które często też wydają owoce. Dziko rośnie jedynie w lasach sąsiadujących z Zieloną Górą.
Kasztany jadalne dawniej
Niepowtarzalne walory smakowe i właściwości zdrowotne kasztanów jadalnych jako pierwsi docenili i zastosowali starożytni Grecy i Rzymianie.Uważali, że jedzenie kasztanów zapewnia zdrowie i dobre samopoczucie.
W cesarstwie rzymskim już na początku naszej ery uprawiano kasztany jadalne a ich łacińska nazwa – Castanea wywodzi się od miasta na Sycylii.
Wieki temu dziko rosnące kasztany jadalne, bardzo często ratowały przed głodem. Z ich mąki robiono placki, chleb lub podpłomyki. Gotowane podawano zamiast kaszy lub jak polentę. Na Węgrzech wierzono, że jeden duży kasztan może wyżywić człowieka przez całą zimę.
W okresie renesansu, baroku oraz w dziewiętnastym wieku z kasztanów zakładano jednogatunkowe aleje. Obecnie, na Dolnym Śląsku można w parkach pałacowych spotkać, cieszące się świetną kondycją, dwustu i trzystuletnie okazy.
Warto wiedzieć, że Grecy do dziś obchodzą święto kasztanów. W Elos na Krecie pod koniec października odbywa się Festiwal Kasztanów poświęcony temu wybitnemu przysmakowi.
Jak się jada kasztany ?
Jak sama nazwa mówi kasztany jadalne główne zastosowanie znajdują w kuchni. Zanim ziemniaki rozpowszechniły się na naszym kontynencie, kasztany były podstawowym produktem spożywczym. W wielu rejonach Hiszpanii, Francji czy Włoch dodawano je do zup i mięs oraz karmiono nimi zwierzęta. Po zmieleniu wypiekano z nich chleb.
W Polsce kasztany jadalne są rzadko spotykane i uważane za egzotyczne, a przecież już wiele lat temu gościły na wielu stołach. Świadczą o tym przepisy zawarte w starych książkach kucharskich na przykład pieczona gęś, faszerowana kaszanami lub wykwintna przystawka z jarmużu i kasztanów. Warto przywrócić kasztany jadalne do naszej diety. Będą z pewnością znakomitym urozmaiceniem tradycyjnych posiłków.
Kasztany jadalne przypominają smakiem orzechy, ale są lekkostrawne. Wysoko ceni się ich właściwości odżywcze, gdyż zawierają więcej skrobi niż ziemniaki, a także sporo tłuszczy, minerałów i witamin. Poziom witaminy C jest porównywalny z cytryną, a dzięki dużej ilości potasu polecane są sportowcom. Niestety, są bardzo kaloryczne - zawierają około 180 kcal w 100 gramach. Kasztany mogą być jedzone przez osoby dotknięte celiakią, gdyż są produktem całkowicie bezglutenowym.
W eleganckich europejskich restauracjach kasztany jadalne są dodawane do wielu wybitnych dań i deserów. We Francji są podstawą nadzienia świątecznego indyka, dodaje się je do pasztetów i do zup, podaje w formie purée lub jako gorący dodatek do mięs. W Niemczech popularna jest zupa kasztanowa, a na Węgrzech serwuje się gesztenyepüré, czyli słodki krem z kasztanów. Cukiernicze wyroby z kasztanów i mąki kasztanowej są przysmakiem w wielu krajach.
Istnieje przekonanie, że kasztany jadalne są skutecznym afrodyzjakiem. Najsłynniejszym deserem, który ma ponoć właściwości rozpalania zmysłów, jest Mont Blanc. To purée z kasztanów podawane na słodko z dodatkiem bitej śmietany i koniaku. Dawniej serwowano także miłosny napój z kasztanów jadalnych, moczonych we francuskim białym winie, a następnie gotowanych z różnymi ziołami, ziarnami i cukrem.
Każdej jesieni na ulicach miast miast Włoch, Francji czy Hiszpanii można kupić gorące, świeżo upieczone na węglu drzewnym pyszne kasztany. Aby skosztować pieczonych kasztanów nie musimy koniecznie wyjeżdżać z kraju. Możemy sami przyrządzić je w domu i z pewnością będą smakowały wybornie.
Właściwości zdrowotne kasztanów jadalnych
Kasztany mają nie tylko walory smakowe i odżywcze, ale także właściwości zdrowotne. Zawierają dużo skrobi, która podczas gotowania lub pieczenia zamienia się w wolno przyswajany cukier złożony. Są bogate w błonnik, białko i zdrowe tłuszcze nienasycone. Ponadto kasztany jadalne zawierają dużo kwasu jabłkowego, lecytyny, potasu, wapnia, żelaza, magnezu sodu, cynku, witamin A, C, B1, B2, E i K oraz szereg pierwiastków śladowych.
Dzięki tym związkom jadalne kasztany cechują się cennymi właściwościami zdrowotnymi. Działają profilaktycznie i wspomagają organizm przy wielu dolegliwościach:
-
Pomagają w problemach z koncentracją i pamięcią oraz łagodzą bóle głowy;
-
Wzmacniają odporność organizmu i chronią przed chorobami. Usprawniają wiele procesów zachodzących w organizmie;
-
Polepszają pracę trzustki i wątroby;
-
Przyspieszają metabolizm i, mimo iż są wysokokaloryczne, potrafią wzmóc pracę układu trawiennego, co z kolei wspomaga odchudzanie;
-
Chorzy na celiakię mogą jeść je bez obaw, gdyż nie zawierają glutenu;
-
Łagodzą skutki stresu i przemęczenia;
-
Dzięki przeciwutleniaczom, chronią przed przedwczesnym starzeniem oraz poważnymi chorobami będącymi wynikiem nadmiaru wolnych rodników w organizmie.
Uzupełnienie diety o kasztany jadalne nie tylko urozmaici posiłki, ale także doda organizmowi zdrowych i pożytecznych składników.
Autro: Redakcja Bakalie.com
