Piniowe

Historia i występowanie

Orzeszki pinii są nasionami kilku rodzajów sosen między innymi sosny pinia, sosny koreańskiej, sosny syberyjskiej czy sosny meksykańskiej. Orzeszki pinii były ważnym składnikiem diety Krajów basenu Morza Śródziemnego od 2 tysięcy lat, a na terenie obecnych Stanów Zjednoczonych i Meksyku znano je nawet 10 tysięcy lat temu.

W starożytności drzewa piniowe były powszechnie uprawiane. Hodowano je w tym okresie głównie wzdłuż Morza Śródziemnego, od Libanu do wschodniej Hiszpanii.  Potwierdzają to wykopaliska w Pompei i w Herkulanum oraz w pozostałościach rzymskich obozów w Anglii. Podczas tych wykopalisk odkryto nawet przepis na musztardę, w skład której wchodziły właśnie orzeszki piniowe. W Starożytnym Rzymie robiono też z nich jeden z gatunków wina. W Rzymie znane były lecznicze właściwości pinioli. W ruinach świątyni Eskulapa, boga leczącego i patrona medycyny, znaleziono tabliczkę opisującą cudowne uzdrowienie za pomocą orzeszków piniowych. Według tabliczki Julian, który pluł krwią i wszyscy już stracili wiarę w możliwość jego uzdrowienia, zwrócił się o pomoc do Eskulapa. Ten odpowiedział mu przez wyrocznię, aby podszedł i wziął z ołtarza nasiona sosny pinii i przez trzy dni jadł je z miodem. Dzięki piniolom Julian wyzdrowiał.

O drzewie piniowym wspomina się także w Biblii. Według jej znawców roślina opisana w Księdze Ozeasza (14,9) słowami „Ja jestem jak cyprys zielony i Mnie zawdzięcza swój owoc" to właśnie pinia.

Papież Klemens IX (właśc. Giulio Rospigliosi; 1600-1669) również był wielbicielem tych niepozornych orzeszków. Dzięki niemu we Włoszech powstało kilka lasów piniowych, z których jeden założony w 1666 roku przetrwał do dziś.

W innym rejonie świata, w Ameryce orzeszki piniowe otrzymywano z sosny meksykańskiej. Podobnie jak w starożytnej Europie, setki lat temu jadalne nasiona sosny były ważnym składnikiem pożywienia meksykańskich i północnoamerykańskich Indian. Indianie Navajo używali ich do wyrobu mąki, z której piekli placki i ciasta. Robili też z nich pastę, która była używana zamiast masła. Uznawali je też za bardzo skuteczny afrodyzjak.

Uprawa

Sosna pinia jest rośliną o charakterystycznej szerokiej, parasolowatej koronie. Jest jednym z drzew, które kojarzą się z krajami basenu morza śródziemnego. W tamtym rejonie można spotkać malownicze gaje piniowe, od dawna obsadza się tam też piniami ulice dla ich ocienienia. Jest bardzo ceniona jako roślina ozdobna.

Ponieważ pinia pochodzi z klimatu śródziemnomorskiego, który jest znacznie cieplejszy niż nasz, nie rośnie zbyt dobrze w naszym regionie. Dlatego rzadko można ją spotkać w polskich ogrodach i parkach. Za to znakomicie sprawdza się w hodowlach, w pojemnikach wewnątrz domu, na tarasach, w oranżeriach, ogrodach zimowych oraz jako drzewko Bonsai.

Sadzenie nasion

Pinię sadzimy wiosną, gdy nie ma już potrzeby ogrzewania domu. Nasiona sadzimy płytko, 1 – 2cm pod ziemią. Doniczka powinna posiadać na spodzie otwór, a na dnie powinna być wysypana warstwą kamieni, aby zapewnić lepszy drenaż. Ziemia do uprawy pinii musi być kwasowa, sucha, najlepiej sprawdza się mieszanka torfu ze żwirem w proporcji 1 : 2 lub torfu, piasku i keramzytu/perlitu/drobnych kamyczków w proporcji 1 : 1 : 1. Nasiona wykiełkują po 3 – 4 miesiącach. Nie należy sadzić młodych roślin od razu do dużych donic, rozmiar donicy zwiększamy stopniowo.

Po posianiu nie przykrywamy doniczek, trzymamy je w ciepłym pomieszczeniu, w temperaturze około 15 – 20°C. Jeśli doniczki będą stały w pomieszczeni o temperaturze niższej niż 10°C nasiona nie wykiełkują, będą znajdować się w stanie spoczynku. Równie nie korzystna jest do kiełkowania nasion temperatura powyżej 25°C. 

Podlewanie drzewka

Posadzonych nasion nie należy zbyt obficie podlewać, ziemia nie może być zbyt wilgotna. Gdy roślina wykiełkuje należy jednak uważać, aby nie doszło do jej przesuszenia. Siewki o wysokości 10 cm nie są już tak wrażliwe na przelanie. Trzeba jednak dbać, aby w podstawce pod doniczką nie stała woda, gdyż może to doprowadzić do gnicia korzeni. Do podlewania nie używamy twardej wody, żeby gleba nie stała się zasolona, co nie sprzyja uprawie pinii. Starsze drzewa, rosnące bezpośrednio w gruncie, nie wymagają częstego podlewania, gdyż są niewrażliwe na długotrwałe susze.

Warunki pogodowe

Sosna pinia lubi stanowiska słoneczne, źle rośnie w cieniu. Jednak młodych siewek nie wystawiamy na bezpośrednie działanie słońca. Za to starszym zapewniamy jak najwięcej słońca, gdyż jego brak spowalnia ich wzrost i obniża odporność na szkodniki. Dlatego, jeśli temperatura na to pozwala późną wiosną, latem i wczesną jesienią powinno się trzymać drzewka pinii na dworze.

Młode pinie należy chronić przed przymrozkami. W okresie zimowym należy przykrywać je dokładnie przed zimnem. Po kilku latach drzewka uodparniają się i znoszą przymrozki do około - 5°C. Aby uniknąć zmarznięcia roślin, w okresach późnej jesieni, zimy i wczesnej wiosny należy przechowywać je w jasnych pomieszczeniach, w których temperatura wynosi 0-15 st. C. Pinie, w przeciwieństwie do innych gatunków sosen, nie są zbyt wrażliwe na działanie wiatru. Stały wiatr z jednego kierunku deformuje ich koronę i powoduje, że wygina się ona w jedna stronę.

Igły i szyszki

Sosna pinia w warunkach naturalnych osiąga do 25 metrów, ale uprawiana w doniczce jest znacznie niższa. Po wykiełkowaniu siewki pokryte są młodocianymi igłami o długości 2 – 4 cm i kolorze niebiesko – zielonym. Gdy sosna ma 4 – 5 lat pojawiają się igły właściwe, osiągające 10 – 20 cm. Po 10 latach igły właściwe całkowicie zastępują igły młodociane. Pinia kwitnie od maja do czerwca. Zaczyna produkować szyszki od 6-10 roku. Jeśli chcemy przyspieszyć produkcję szyszek, w trzecim roku usuwamy wszystkie niżej położone gałęzie. Szyszki dojrzewają po 3 – 4 latach.

Produkty z orzechów piniowych

Olej z orzechów pinii

Olej z orzeszków pinii jest popularny przede wszystkim tam, gdzie rosną sosny pinia, czyli w krajach śródziemnomorskich. Jego odmiany uzyskiwane z sosny koreańskiej i sosny syberyjskiej są też cenione w Rosji i w Korei. W carskiej Rosji używany był w okresie postu, zamiast tłuszczów zwierzęcych. Jest wykorzystywany w kuchni, medycynie, kosmetyce. Jego zalety są doceniane w coraz większej ilości krajów. Możemy go również kupić w Polsce, chociaż niestety należy on do najdroższych olejów dostępnych na rynku.

Olej z orzeszków pinii jest uzyskiwany przez tłoczenie na zimno. Ma jasnożółty bursztynowy kolor i sosnowo – orzechowy aromat. Również cenne są uzyskane w procesie tłoczenia wytłoczyny, gdyż są wysoce energetyczne i normalizują przemianę materii.

Należy go przechowywać w szklanych, ciemnych butelkach lub metalowych pojemnikach, gdyż pod wpływem światła słonecznego traci swoje zdrowotne właściwości. W przeciwieństwie do innych olejów zmywa się go bardzo łatwo wodą, nie trzeba stosować do tego specjalnych detergentów.

Olej piniowy w kuchni

Olej z nasion pinii jest używany przede wszystkim w kuchni śródziemnomorskiej i w kuchni  południowo – wschodniej Azji. Ponieważ olej ten traci swoje właściwości zdrowotne w wysokiej temperaturze, w kuchni może być stosowany tylko na zimno. Nie używa się go zatem do smażenia czy gotowania. Bardzo często jest używany do sosów sałatkowych, w tym słynnego pesto po genueńsku (pesto alla genovese) i sosów do gotowanych warzyw. Dzięki swojemu delikatnemu i lekko słodkawemu smakowi często podaje się go do grillowanych rym, awokado i koziego sera. Już niewielka jego ilość przedłuża świeżość pieczywa, dlatego warto dodawać go do ciasta chlebowego.

Olej piniowy w medycynie

Olejek piniowy jest źródłem wielu substancji mających pozytywny wpływ na nasze zdrowie. Zawiera witaminy A i E będące przeciwutleniaczami, witaminę D ważną dla naszych kości i systemu nerwowego oraz witaminy z grupy B. Jest też bogaty w kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 i omega-6: kwas linolenowy, oleinowy, arachidonowy, palmitynowy oraz kwas sosnowy (pinolenic), który dobrze hamuje uczucie głodu. Zawiera też cenne pierwiastki takie jak fosfor, cynk, miedź, kobalt, mangan czy jod.

Aby poprawić stan naszego zdrowia możemy spożywać olej piniowy pijąc go, jedną łyżkę, trzy razy dziennie, półgodziny przed posiłkiem. Możemy też kupić w aptece kapsułki wypełnione tym olejem.

Stosowanie oleju piniowego wzmacnia organizm, redukuje zmęczenie, zwiększa sprawność fizyczną i psychiczną. Pomaga przy chorobach oczu, spowalnia procesy starzenia, ma tez działanie antynowotworowe. Obniża też cholesterol i zapobiega chorobom układu krążenia, na przykład miażdżycy, zawałowi serca, czy udarom. Zapobiega też zwyrodnieniom naczyń krwionośnych, zwiększa ich elastyczność i obniż przepuszczalność. Łagodzą też dolegliwości spowodowane z cukrzycą. Ponadto zmniejsza też produkowanego w żołądku kwasu i osłania błonę śluzową żołądka i dwunastnicy, dzięki czemu przyspieszają walkę z wrzodami. Olej piniowy poprawia też odporność organizmu i chroni przed infekcjami. Dlatego powinien być stosowany szczególnie w okresie jesienno zimowym. Nałożony na skórę olejek piniowy pomaga w leczeniu oparzeń i odmrożeń.

Olej piniowy w kosmetyce

W kosmetyce olejek piniowy jest używany do produkcji perfum i wód toaletowych, peelingów, kremów, maseczek, balsamów i szamponów. Jest wykorzystywany do demakijażu i oczyszczania szczególnie dla cery suchej.

Zawarte w nim kwasy tłuszczowe oraz witamina E dobroczynnie wpływają na skórę, zapewniając jej regenerację oraz odpowiednie nawilżenie. Olej piniowy odmładza cerę i likwiduje zmarszczki. Można stosować go jako balsam po kąpieli albo wykorzystywać do masażu. Jest też stosowany jako kosmetyk do pielęgnacji włosów. Dzięki wcieraniu tego oleju we włosy fryzura stanie się bardziej lśniąca, a włosy lepiej odżywione. Olejek z nasion sosny zapobiega też wypadaniu włosów i pomaga w pozbyciu się łupieżu. Jest też używany w produkcji niektórych past do zębów. Pomaga w utrzymaniu dziąseł w dobrym stanie i zapobiega ich chorobom.

Autor: Redakcja Bakalie.com