Historia i występowanie
Mak lekarski (Papaver somniferum) nazywany ogrodowym lub uprawnym należy do roślin jednorocznych z rodziny makowatych. Jest chyba najstarszą z roślin uprawnych. Pochodzi z Azji prawdopodobnie od gatunku P. setigerum. Pierwsze wzmianki o maku znajdujemy w „Illiadzie i Odyseji“ Homera. Inne źródła historyczne wskazują, że Sumerowie (Mezopotamia) czcili mak już w roku 3000 p.n.e. W Europie Środkowej znany był już co najmniej 2000 lat temu. Świadczą o tym znalezione w wykopaliskach archeologicznych pochodzących z neolitu nasiona maku. Uprawiany był również w Grecji i Egipcie, gdzie na glinianych tabliczkach znaleziono zapiski o jego leczniczym działaniu. W starożytnym Egipcie mak używany był jako środek uspokajający w leczeniu urazów, podczas różnych rodzajów napadów i do leczenia chorób skóry. W starożytnej Grecji był związany z bogiem snu i palenie opium było powiązane z różnymi obrzędami. Mak uznawano za znakomity środek na „płacz i krzyk dzieci”. Hipokrates zalecał go pacjentom jako lekarstwo na bezsenność, a Galen w swym dziele pochodzącym z pierwszego wieku stwierdza, że sok z maku - opium jest ciągle najsilniejszym i najskuteczniejszym lekarstwem. Grecy nazywali go Mekon, a od Rzymian pochodzi nazwa łacińska tej rośliny. Słowo somniferum pochodzi od słowa somnus co oznacza sen i ferre, co można przetłumaczyć jako przynosić. Po upadku cesarstwa rzymskiego, za czasów Karola Wielkiego mak był uprawiany jako roślina ogrodowa. W Polsce i krajach ościennych istnieje wiele przepisów kulinarnych zawierających mak w swoim składzie.
Uprawa
Mak (Papaver ) rodzaj zawierający od ok. 70 do ok. 100 gatunków. Maki mogą być roślinami wieloletnimi (np. mak wschodni), dwuletnimi (np. mak syberyjski) lub jednorocznymi (mak lekarski). Są to rośliny zielone, trawiaste, dorastające do wysokość ok. 1,5 metra. Mak lekarski odróżnia się od maku dzikiego głównie kolorem kwiatów. Ma on białe kwiaty z fioletowymi plamkami a dziki mak charakteryzuje się jasno czerwonymi kwiatami. Owocem są wielonasienne torebki (makówki) zawierające 6 - 7 tysięcy drobnych, nerkowatych nasion, mających ciemnoszarą lub brunatną barwę. Istnieje też odmiana o białych nasionach.
Produkty z Maku
Roślina maku zawiera w sobie 26 różnych alkaloidów oddziałujących na układ nerwowy zwierząt i ludzi. Najważniejsze z nich to: morfina, kodeina, narkotyna, papaweryna, tebaina, narceina, narkotolina. Nasiona są wolne od tych związków i wykorzystywane w przemyśle spożywczym. W farmacji wykorzystywane są całe rośliny, z których uzyskuje się opium.
W wielu krajach mak może być uprawiany po spełnieniu ściśle określonych warunków, które są regulowane szczegółowymi przepisami, aby zapobiec nadużyciom do celów niezgodnych z prawem. W Polsce ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii całkowicie zakazuje produkcji maku wysoko morfinowego. Uprawiać można natomiast mak nisko-morfinowy, ale też z rożnymi obostrzeniami.
Nasiona maku, odgrywają bardzo ważną rolę szczególnie w tradycji Polskich Świąt, głównie Świąt Bożego Narodzenia. Nikt z nas nie wyobraża sobie Wigilijnego stołu bez makowców, makiełek lub klusek z makiem. Symbolizują pomyślność i szczęście, a bliskim przynoszą radość i spokój.
W sklepach łatwo dostępna jest gotowa masa makowa, czyli mieszanka maku i bakalii, zaś równie dobrze, można przygotować ją w domu samodzielnie, wybierając jedynie składniki, które chcemy w niej zawrzeć.
Autor: Redakcja Bakalie.com
