Mało kto wie, że żyto, które porasta nasze pola i z którego pieczemy chleb, pochodzi z Azji i liczy sobie aż 10 gatunków. W Polsce najbardziej znane jest żyto zwyczajne, ale zanim ludzkość przekonała się do niego, uznawane było za chwast.
Charakterystyka żyta
Dziś, chyba nikogo nie trzeba przekonywać, że żyto to zboże plenne i odporne na choroby. Z niego powstaje chleb, otręby, płatki, słodycze a nawet alkohol.
Żyto jest źródłem błonnika, witamin i mikroelementów. Żyto zawiera dużo fitoestrogenów, działa przeciwrakowo, a także zapobiega chorobom układu pokarmowego i zapewnia uczucie sytości.
Żyto najlepiej rośnie na glebach lekkich i słabych. Jest to zboże, które ma bardzo dobrze rozwinięte korzenie, dzięki czemu nie wymaga specjalnego nawadniania. Dobrze rozwija się także na podłożu kwaśnym i jest odporne na mróz.
Ziarenka żyta są koloru od żółtego przez szare do zielonego, i mają podłużny kształt. Z ziaren zboża produkowana jest przede wszystkim pasza dla zwierząt. Wykorzystuje się je także jako surowiec do wyrobu mąki, z której wypieka się dwa rodzaje chleba: pieczywo żytnie jasne o niskiej zawartości popiołu i ciemne, w którym zawartość popiołu przekracza 1%.
Liście rośliny mają kształt lancetowaty, są długie i szerokie, z wyjątkiem liścia flagowego. Woskowy nalot nadaje im kolor niebieskozielony. Kołczany liściowe są gładkie i otwarte, a u młodych roślin częściowo owłosione i mają kłosy długości 5-15 cm, o kształcie cylindrycznym a także szarozieloną barwę. Podczas kwitnienia pozostaje wzniesiony. Kłosy żyta są różnie zbite. W bardziej zbitych ziarna są mniej dorodne i jednocześnie bardziej podatne na porastanie w przypadku większych opadów. Natomiast kłosy zbyt luźne powodują osypywanie się ziarna. Kłoski boczne osadzone są naprzemiennie w dwóch rzędach, brak natomiast kłoska szczytowego. Kłosy są 2-3-kwiatowe, przy czym 2 kwiaty są płodne. Zakwitają one po tygodniu do dwóch od chwili wykłoszenia.
Kilka słów o uprawie
Żyto najlepiej sieje się w temperaturze 10-13 stopni. Trzeba pamiętać, żeby regularnie je nawozić jeśli gleba tego wymaga. Żyto to zboże odporne na niską temperaturę. Jest w stanie przeżyć nawet mrozy do -30 stopni. Żyto trzeba wysiewać o określonej porze. Nieprzestrzeganie jej może spowodować uszczerbki w plonie. Przy siewie należy również zachować odpowiednią odległość pomiędzy sadzonkami. Duża gęstość powoduje, że źdźbła są cienkie i podatne na choroby. Ziarna najlepszego sortu i prawidłowa pielęgnacja zboża gwarantuje obfite plony. Zbiorów dokonuje się w trzeciej dekadzie lipca – zazwyczaj jednoetapowo – kombajnem zbożowym.
Witaminy w życie
Żyto jest bogate w węglowodany niskoskrobiowe. Poza tym w życie znajduje się 420 mg potasu, 38 mg wapnia, 3,84 mg cynku i 4,34 mg manganu. Ziarna żyta stanowią przy tym cenne źródło witamin z grupy B, witaminy E (1,17 mg / 100 g), witaminy PP (1 mg / 100 g), łatwo przyswajalnych tłuszczów (2,2 g / 100 g oraz 1,04 g wielonasyconych kwasów tłuszczowych / 100 g) i błonnika pokarmowego. Dodatkowo żyto jest cennym źródłem aktywnych biologicznie związków fenolowych. W ich skład wchodzą m.in.: kwas ferulowy, kawowy, kumarynowy i dwuferulowy, które uczestniczą w przemianach biochemicznych kwasów tłuszczowych, fosfolipidów i triacylogliceroli. W życie znajdziemy również fitoestrogeny, które, jak wykazały badania, obniżają ryzyko pojawienia się nowotworów piersi i prostaty, przeciwdziałają chorobie wieńcowej, osteoporozie, a także łagodzą objawy menopauzy.
Chleb żytni - czy zdrowy?
Coraz częściej można spotkać się z opinią, że chleb żytni wcale nie jest zdrowy. Za wszystko obwiniany jest gluten. Dlatego nie zaleca się go osobom chorym na celiakię. Jednocześnie zawarty w pieczywie błonnik wspiera dietę i poprawia trawienie, zapobiega zaparciom, wrzodom, wzdęciom i skurczom żołądka. Błonnik zmniejsza także wydzielanie się kwasów żółciowych. Badania naukowy wykazały, że pieczywo żytnie dobrej jakości, ma niski indeks glikemiczny. Sprawia to, że nie musimy obawiać się gwałtownego wzrostu glukozy we krwi. Dlatego pieczywo żytnie jest odpowiednie dla cukrzyków i osób odchudzających się. Pieczywo żytnie pomaga również w profilaktyce chorób nowotworowych, a wszystko za sprawą, zawartych w pieczywie fitoestrogenów, które organizm przekształca w związki chroniące nas przed rakiem piersi i prostaty. Tradycyjne pieczywo żytnie, może także zapobiegać chorobom układu krążenia. Jego składniki obniżają cholesterol LDL we krwi, który prowadzi do miażdżycy.
Autor: Redakcja Bakalie.com
