Charakterystyka tymianku
Tymianek pospolity (Thymus vulgaris) nazywany także macierzanką tymianem lub włoską macierzanką jest wieloletnią krzewinką z rodziny jasnowatych. Właściwie, według systematyki, tymianek pospolity jest jednym z trzystu gatunków z rodzaju macierzanka. Jego wygląd jest różnorodny i zależy od warunków glebowych, klimatycznych i odmiany. Osiąga wysokość od 10 do 30 cm, ma sztywne pędy i wąskie liście o podwiniętych brzegach. Kwitnie przez całe lato. Główkowate kwiatostany są bladoróżowe albo fioletowe. Cała roślina wydziela specyficzny tymolowy aromat.
Tymianek wywodzi się z obszaru basenu Morza Śródziemnego. Nazwa rośliny pochodzi od greckiego słowa thymon oznaczającego odwagę i męstwo. Na świecie uprawia się ponad 100 odmian tymianku. W Polsce występują dzikie odmiany tymianku znane wszystkim jako macierzanka, która latem rozsiewa cudowny aromat na rozgrzanych słońcem łąkach.
Historia tymianku
Znalezione w Mezopotamii gliniane tabliczki zapisane pismem klinowym, zawierają informacje, że wiele wieków temu z tymianku robiono napoje uzdrawiające. W starożytnym Egipcie jednym ze skomplikowanych etapów balsamowania zwłok było moczenie ich w winie palmowym z dodatkiem korzeni, w tym tymianku. Grecy używali go jako kadzidła do celów rytualnych. Aby odpędzić złe moce okadzano tymiankowym dymem domy i świątynie. Tymianek był również składnikiem eliksirów miłosnych i magicznych.
W starożytnym Egipcie tymianek był także używany do konserwowania żywności i jako medykament. Kapłani egipscy, korzystając z zapisów w księgach boga Thota, wykorzystywali właściwości przeciwzapalne i odkażające rośliny do leczenia stanów zapalnych i ran. W antycznej Grecji i Rzymie zalecano miodowe wyciągi z tymianku przy chorobach płuc oraz jako antidotum na wszelkie trucizny. Kilka zielonych gałązek tymianku zjedzonych przed posiłkiem miało chronić przed trucizną dodaną do jedzenia. Rzymscy legioniści przed zbliżającą się bitwą zażywali kąpieli w naparze z tymianku, gdyż uważano, że ma on właściwości potęgowania waleczności i siły. W czasie wielkiej epidemii dżumy w czternastowiecznej Europie przypinano do ubrań gałązki tymianku, które miały chronić przed czarną śmiercią.
Do Zachodniej Europy tymianek trafił wraz z żołnierzami rzymskich legionów. Najpierw zaczęli go uprawiać francuscy benedyktyni, którzy robili wino tymiankowe, używane jako lekarstwo na wiele dolegliwości. Szybko rozpowszechnił się na całym kontynencie. W Szkocji herbata z tymianku miała dodawać otuchy i uwalniać od koszmarnych snów.
Do Polski tymianek dotarł w czasach królowej Bony za pośrednictwem zakonników. Przed turniejami rycerskimi niewiasty obdarowywały jego gałązkami swych wybrańców.
Wiele ciekawych wzmianek o tymianku można spotkać w twórczości znanych postaci historycznych. Między innymi w dialogach greckiego filozofa Platona, w pismach średniowiecznej uzdrowicielki św. Hildegardy z Bingen oraz wielkiego medyka i alchemika Paracelsusa. Pojawia się także w licznych utworach słynnych pisarzy, od cytowanego na wstępie Wergiliusza, aż po nagrodzonego literacką Nagrodą Nobla Rudyarda Kiplinga.
Jak wykorzystywane są właściwości tymianku ?
W kuchni
Zarówno świeży, jak i suszony tymianek najczęściej wykorzystywany jest jako aromatyczny dodatek do potraw. Jako przyprawa stosowany jest do zup, mięs, sosów, farszów mięsnych, drobiu, dziczyzny, ryb oraz potraw z roślin strączkowych. Bardzo często uzupełnia smak włoskiej pizzy, a także zapiekanek. Można go dodawać do chleba, masła i majonezu ziołowego, aromatyzowanej oliwy czy octu.
We Francji liście i gałązki tymianku dodaje się do sałatek, a także do znanej zupy z mięczaków.
W formie młodych pędów nadaje się jako dodatek do kwaszenia ogórków. Dzięki silnemu aromatowi tymianek niweluje nieprzyjemny zapach ryb i owoców morza. Nadto jest cenną rośliną miododajną. Od wieków znany i wysoko oceniany przez smakoszy jest miód tymiankowy.
W kosmetyczce
Znajduje również zastosowanie w pielęgnacji urody. Dzięki właściwościom antyseptycznym i przeciwzapalnym olejek eteryczny z tymianku skutecznie działa przy problemach skórnych takich jak trądzik, opryszczka czy egzema. Odżywia, uelastycznia i wygładza skórę oraz ułatwia gojenie się blizn.
Sprawdza się także jako kosmetyk i lek do włosów. Rozcieńczony olejek tymiankowy wcierany w skórę głowy usuwa łupież, pobudza krążenie, poprawia kondycję włosów i przyspiesza ich wzrost.
W apteczce
Trudno przecenić jego właściwości lecznicze. To uniwersalne zioło, które może uzupełniać leczenie wielu chorób. Działa bakteriostatycznie, bakteriobójczo i rozkurczająco oraz pobudza wydzielanie gruczołów w układzie pokarmowym. Zalecany jest jako lek wykrztuśny oraz eliminujący zaburzenia trawienne. Zewnętrznie zaś, dobre rezultaty daje płukanie naparem z tymianku gardła i jamy ustnej przy pojawieniu się w nich stanów zapalnych.
W ogrodzie
Tymianek jest również rośliną ozdobną o znaczących walorach dekoracyjnych. Ze względu pokrój i pochodzenie nadaje się do posadzenia w ogrodach skalnych i zaprojektowanych w stylu śródziemnomorskim. Nie tylko zdobi swoim wyglądem, ale też, szczególnie w porze kwitnienia, urzeka swoim intensywnym aromatem i jest świeżym źródłem znakomitej przyprawy. Łatwo go uprawiać, gdyż nie wymaga żyznej gleby i jest odporny na suszę. Można również hodować tymianek tak jak inne zioła, w doniczce na kuchennym parapecie.
Ciekawostki o tymianku
- Tymianek używany jest też jako dodatek do preparatów używanych w procesie garbowania skór;
- Zapach rosnącej dziko polskiej macierzanki jest tak silny i trwały, że krowy wypasane na łące z dużą ilością kwitnącej roślinki, dają mleko z wyraźnym jej aromatem;
- jeśli nawdychamy się szkodliwych oparów, na przykład w miejskim korku, weźmy kąpiel z naparem tymiankowym. Zawarte w parującej wodzie cząstki aromatycznego olejku odczyszczą nasze drogi oddechowe;
- Polska jest krajem, który eksportuje ziele tymianku. Znaleźć go można na przykład w produkowanych we Francji ziołach prowansalskich.
Jeśli tylko lubicie tymianek, to wykorzystujcie wszelkie okazje do zastosowania go w kuchni. Podniesiecie smak i zapach przyrządzanych potraw. Spróbujcie też zastosować kurację tymiankową przed nadchodzącym sezonem jesiennych przeziębień.
Autor: Redakcja Bakalie.com
