Historia i występowanie
Porzeczka czarna (Ribes nigrum) – gatunek rośliny należący do rodziny agrestowatych (Grossulariaceae). Naturalnie występuje na obszarze Europy i Azji w miejscach o umiarkowanym klimacie. Dziko rosnące krzaki tego krzewu porastały niegdyś nadrzeczne olszyny i wilgotne lasy. Obecnie porzeczka jest uprawiana w wielu miejscach świata. W Polsce występuje zarówno w stanie dzikim jak i uprawiana jest w przydomowych ogrodach czy też na skalę przemysłową. Inne nazwy to: smrodina czy smrodynia,
Czarna porzeczka nie była znana ani w starożytnym Rzymie ani Grecji. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą dopiero z XI wieku z publikacji z zakresu medycyny ludowej Hildegardy z Bingen (Liber Subtilitatum Diversarum Naturarum Creaturarum oraz Causae et Curae). Od tego momentu zaczęto badać jej właściwości zdrowotne. We Francji historia uprawy czarnej porzeczki rozpoczęła się w XV wieku, gdzie wykorzystywano jej owoce do sporządzania napojów orzeźwiających. Do Wielkiej Brytanii przybyła w 1611r., a do Holandii w roku 1800. Tam uprawiano ją w przydomowych ogrodach, jako roślinę dekoracyjną. Zapiski dotyczące użycia porzeczki jako składnika herbaty i mikstury medycznej pochodzą z zielnika John Gerard z 1636 roku. W XVII wieku porzeczki sprowadzono do Stanów Zjednoczonych, ale tam spotkały się z niewielkim zainteresowaniem. W północnej Europie w medycynie ludowej stosowano wywar z liści czarnej porzeczki jako remedium na kaszel, artretyzm i biegunki. Istnieją doniesienia, że znachorzy leczyli rany i wrzody okładami z liści porzeczki. Takie zastosowanie liści było wykorzystywane przy opatrywaniu zmian powstałych po ukąszeniach owadów. Napary z owoców stosowano wewnętrznie przy dolegliwościach reumatycznych, przy regulowaniu ciśnienia i w kamicy nerkowej, oraz do płukania gardła przy zmianach zapalnych jamy ustnej i anginie. Uprawa przemysłowa czarnej porzeczki została zapoczątkowana pod koniec XIX wieku w Austrii, w Polsce zaś dopiero w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia.
Uprawa
Jest krzewem wieloletnim, wyrastającym od 1-2 metrów wysokości. Ma niewielkie wymagania glebowe. Dobrze rośnie w większości typów gleb. Stare pędy mają kolor brunatny lub czarny, zaś młode przyrosty są jaśniejsze. Wytwarza duże, trój- i pięcioklapowe liście, podwójnie piłkowane o jaśniejszym spodzie. Liście wydzielają charakterystyczną woń. Kwitnie od kwietnia do maja wytwarzając niepozorne kwiaty, różowe lub żółte podobne do dzwoneczków, zebrane w zwisające grona. Owocuje najczęściej w lipcu - owoce są czarne, kuliste jak jagody i nieco kwaśne w smaku.
Czarna porzeczka ma wiele nazw. W Polsce znamy wiele określeń wywodzących się z nazw ludowych: bździuch, jagoda czarna, pankracina, pękatka, smarglena, smorodyńki, smorodynia, smargliny, smorodzina, smorodzinki, smrodzina, świętojanki. Samo określenie porzeczka pochodzi prawdopodobnie od sposobu wzrostu rośliny, która lubi rosnąć "po rzece", czyli nad brzegami potoków, rzek. W Rosji porzeczka to smorodina czernaja. Niemiecka nazwa Johannisbeere związana jest z porą dojrzewania owoców na św. Jana, kiedy zbiera się je i wyciska sok na wino. We Francji nazywają czarną porzeczkę cassis, a w Anglii black currant.
W naszym kraju uprawianych jest wiele odmian:
· polskich: Bona, Gofert, Ores, Polares, Ruben, Tiben, Tihope, Tisel
· szkockich: Ben Alder, Ben Connan, Ben Finlay, Ben Gairn, Ben Hope, Ben Lomond, Ben Nevis, Ben Tiran
· szwedzkich: Ojebyn
Produkty z Czarnej porzeczki
Owoce czarnej porzeczki to prawdziwa skarbnica zdrowia. Od lat słyną z niezwykle dużej zawartości witamin i składników odżywczych, wśród których widocznie dominuje witamina C. Tak, czarna porzeczka to doskonałe źródło tejże witaminy.
Wśród produktów z czarnej porzeczki możemy odnaleźć suszone na słońcu owoce czarnej porzeczki, sok, przetworzy, konfitury, olej z czarnej porzeczki a także hydrolant z czarnej porzeczki.
Produkty z czarnej porzeczki, są szczególnie polecane w okresie jesienno- zimowym, kiedy to nasze organizmy są znacznie bardziej narażone na osłabienie i infekcje.
Suszone owoce czarnej porzeczki, idealnie sprawdzą się jako aromatyczny, zdrowy składnik herbat owocowych, deserów, musów, kisieli i koktajli. Posiadają intensywny, charakterystyczny smak i aromat a także stuprocentową zawartość witamin (w zestawieniu z świeżymi owocami).
Sok z czarnej porzeczki to kolejny produkt, wskazany do spożycia szczególnie w okresie jesienno- zimowym. Dodawany do herbaty, nie tylko wzmocni odporność, ale także zadba o uszczelnienie naczyń krwionośnych i ogólne rozgrzanie organizmu.
Naturalny olej z czarnej porzeczki oraz hydrolant z czarnej porzeczki, to produkty wykorzystywane do pielęgnacji ciała. Szczególne wskazania do użytkowania tych produktów mają osoby z chorobami skóry, egzemą, łuszczycą czy też z atopowym zapaleniem skóry.
Autor: Redakcja Bakalie.com
