Kuchnia Śląska, czyli co jadają górnicy

Bakalie.com

Śląsk jest chyba jedynym regionem, gdzie tradycje kulinarne są tak silnie zakorzenione i do dziś aktualne. Na kształtowanie się kuchni ogólnie nazwanej śląską wielki wpływ miała zarówno kuchnia słowiańska, jak i niemiecka, czeska oraz austriacka.

 

Jak powstawała tradycja śląskiej kuchni ?

Swoje korzenie śląskie potrawy mają w wiejskich gospodarstwach. Hodowla zwierzęca i płody rolne wpływały na charakter jadłospisu. Chłopi byli samowystarczalni, gdyż wytwarzali wszystkie, potrzebne dla rodziny, produkty żywnościowe.

Gwałtowny rozwój wydobycia węgla i rozwijający się przemysł doprowadziły do zmian w charakterze gospodarstw. Chłopi rozpoczęli pracę w kopalniach, a ich żony zajęły się pracą na roli, zwierzętami, prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci. Podstawą wyżywienia były produkty z własnej uprawy i hodowli. W przydomowych ogródkach rosły ziemniaki i kapusta oraz popularna na Śląsku fasolka szparagowa i ogórki, a także wiele ziół.

Wzrastał poziom życia, pracujący chłopi zaczęli przejmować nowe, miejskie wzory. Miało to także wpływ na zmiany w odżywianiu. W pierwszych latach XX w. ostatecznie ukształtowała się, charakterystyczna śląska kuchnia, która kultywowana jest do dziś.

Powszednie śląskie potrawy

Najważniejszym posiłkiem dla Ślązaków jest obiad. Podstawę stanowią zupy. Popularna jest wodzionka, czyli prosta zupa z chleba i czosnku. Często pojawia się żur, kartoflanka, grochowa, kapuśniak na żeberkach, parzybroda, czyli zupa z białej kapusty. Na drugie danie podaje się karminadle (kotlety mielone), klopsy, żeberka z kapustą, bigos śląski, smażone z cebulą krupnioki, golonko z kapustą i grochem i ziemniaki, kluski lub panczkraut, zwany też ciapkapustą. Są to ziemniaki wymieszane z ugotowaną, kiszoną kapustą.

Spotyka się też buchty (kluski drożdżowe gotowane na parze) podawane z jagodami lub śliwkami oraz śląski ajntopf (eintopf) – jednogarnkowe danie z warzyw, ziemniaków i mięsa. Ziemniaki podaje się bardzo często z serem, z siekanym śledziem, ugotowane i odsmażane na tłuszczu (bratkartofle) jadane z kwaśnym mlekiem.

Specjały na niedzielę

Najbardziej znany, niedzielny zestaw to przyprawiony lubczykiem rosół z nudlami, czyli makaronem własnej roboty, rolada z wołowego mięsa, kluski śląskie i modro kapusta. Pojawiają się także schab sztygarski – nadziany kiełbasą i upieczony oraz pieczeń na kwaśno, zwana huzarską, a poza śląskimi występują także czarne kluski ze zmieszanych gotowanych i surowych ziemniaków. Na podwieczorek, zwany swacyną, jest najczęściej kawa lub herbata z kołoczem, czyli drożdżowym ciastem z makiem, serem albo kruszonką.

Na kolację zaś często pojawiają się krupnioki, szałot, czyli ziemniaczana lub warzywna sałatka, hekele ze śledzi (rodzaj sałatki śledziowej) albo placki ziemniaczane z kiełbasą czy wędzonym boczkiem.

W dzień Barbórki

To bardzo uroczyste święto. Po oficjalnych obchodach górnicy zwykle spotykają się na tak zwanych karczmach piwnych. Karczma oficjalnie rozpoczyna się hymnem górniczym. Podczas biesiady śpiewa się pieśni górnicze, opowiada anegdoty i wspomina ostatni rok. Do serwowanego piwa najczęściej podawana jest golonko z kapustą. Są także krupnioki i żymloki, czyli kiszki, które zamiast kaszy zawierają bułkę.

Dania na najważniejsze święta

Boże Narodzenie i Wielkanoc obchodzone są na Śląsku nader uroczycie, a na stołach pojawia się wiele tradycyjnych potraw charakterystycznych wyłącznie dla tego regionu.

W Wigilię na stole królują makówki robione z kawałków bułki wymieszanych z makiem, miodem i bakaliami.

 

Charakterystyczne są też zupy:

  • moczka (bryja) to ciemna zupa z kawałkami orzechów, migdałów, ugotowanych suszonych owoców;
  • siemieniotka (konopiotka) jest gotowana z nasion konopii i podawana z uprażoną kaszą gryczaną;
  • garusek (kwaśne), jest zupą, której podstawą są suszone owoce: śliwki, jabłka, gruszki oraz fasola.

 

Śledzie – harynki − przygotowuje się na wiele sposobów: w zalewie octowej, opiekane, w śmietanie, w oleju oraz obsmażone i zamarynowane (Brateringi).

Zwykle podawane są także kapusta z grzybami, słodka kasza jaglana z cynamonem, pieczone jabłka z konfiturami, kompot z suszonych owoców, a z wypieków orzechowe ciasteczka, strucle z makiem i miodem oraz pierniki z marmoladą.

 

 

W Boże Narodzenie na obiad podaje się pieczoną gęś lub królika, a na śniadanie i kolację najlepsze wędliny.

W tłusty czwartek do dzisiaj smaży się chrust i kreple, czyli pączki, które nie są pokryte lukrem, a jedynie posypane cukrem pudrem.

W Święta Wielkanocne na stole goszczą przede wszystkim, w większej niż zazwyczaj ilości, wędliny. Charakterystycznym pieczywem są rozdawane dziewczętom, małe chlebki zawierające kawałki szynki lub kiełbasy, zwane szczodrami lub sodrami. Świąteczny obiad to rolady, pieczeń huzarska lub schab sztygarski, ale może też być pieczony królik.

Ze słodyczy serwowane są: wieniec wielkanocny, plecionki drożdżowe z posypkami lub bakaliami i baba drożdżowa.

 

Autor: Redakacja Bakalie.com