Lekarstwo znane od starożytności
Jeżyny znane były już w starożytności. Ich właściwości lecznicze opisywał, między innymi wielki grecki medyk Hipokrates. Awicenna, perski lekarz, filozof i uczony, zwany często ojcem nowoczesnej medycyny, w swoim dziele zatytułowanym „Kanon nauki medycznej. Księga leczenia” zalecał jeżyny, jako skuteczny lek na choroby skóry, w tym łuszczycy.
Grecy leczyli jeżynami choroby gardła i stany zapalne jamy ustnej. Stosowali je przeciwko wielu innym dolegliwościom, między innymi dnie moczanowej. W starożytnym Rzymie herbata z liści jeżyn była lekiem wykorzystywanym przeciw wielu schorzeniom. Medycy zalecali także żucie liści jeżyny dla wzmocnienia zębów, a okłady z nich radzili stosować w chorobach skórnych.
Właściwości lecznicze jeżyn wykorzystywano od wieków również w medycynie ludowej. Sok, przygotowany z owoców zalecano przy przeziębieniach, a także profilaktycznie dla wzmocnienia organizmu. Naparem z liści leczono biegunkę, anemię, wrzody żołądka, nieżyty jelit, a nawet zapalenie wyrostka robaczkowego. Ponadto zlecany był kobietom przy bólach i nadmiernych krwawieniach miesiączkowych. Z kolei wywar stosowano przy grypie i gorączce.
W dawnych kulturach owoce jeżyn nie miały jednak renomy. Symbolizowały między innymi zaniedbanie i zacofanie. Podania ludowe przedstawiały roślinę jako podłoże złych wróżb - przyczynę chaosu i obłędu, a nawet śmierci.
Średniowieczne opisy życia Chrystusa mówiły, że korona cierniowa upleciona była z pędów jeżyn, a ich sok był wyobrażeniem krwi Zbawiciela.
Źródło wielu cennych składników
Jest mnóstwo odmian jeżyn i wszystkie z nich mają wybitne właściwości zdrowotne. Wynika to z wielu ważnych dla organizmu składników znajdujących się w jeżynach. Zawierają mnóstwo związków mineralnych i witamin. Wśród najistotniejszych dla zdrowia pierwiastków, zawartych w minerałach, jakie mają jeżyny, znajdują się potas, wapń, żelazo, magnez, fosfor i cynk. Potas reguluje gospodarkę wodną organizmu i stymuluje prawidłowy rytm serca. Magnez lekko przeczyszcza, przeciwdziała miażdżycy tętnic oraz wzmacnia włosy, zęby i paznokcie. Wapń bierze udział w budowaniu kośćca i utrzymaniu właściwej gęstości kości. Żelazo jest niezastąpionym składnikiem hemoglobiny, głównego składnika czerwonych krwinek.
Jeżyny mają także największy ze wszystkich owoców poziom witaminy E, która ma silne właściwości przeciwutleniające, zapobiega starzeniu się organizmu i bezpłodności. Owoce jeżyn zawierają też dużą ilość witamin C, K, A i P oraz witaminy z grupy B (B3, B6 i B9).
Znaczący wpływ na wartości zdrowotne jeżyn ma również wysoka zawartość antocyjanów, kwasu elagowego i kwasów fenolowych, które są przeciwutleniaczami i neutralizują niebezpieczne wolne rodniki. Wysoka ilość antyoksydantów sprawiła, że jeżyny znalazły się na liście ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity), na której znajdują się produkty przyczyniające się do ochrony organizmu przed nowotworami i chorobami cywilizacyjnymi. Warto też zaznaczyć, że w porównaniu z innymi owocami jeżyny mają niewiele cukrów i mało kalorii (43 kcal w 100 gramach).
Właściwości prozdrowotne jeżyn
Zapobiegają nowotworom
Zwiększając spożycie owoców i warzyw, głównie tych, o wspomnianej wyżej wysokiej wartości na liście ORAC, można podnieść poziom antyoksydantów w krwioobiegu nawet o 15-20%. Przeciwutleniacze spowalniają działanie wolnych rodników, których nadmiar powoduje powstawanie nowotworów, miażdżycę i przedwczesne starzenie się organizmu. Antyutleniacze wspomagają też usuwane wolnych rodników z organizmu. Zatem owoce, w tym jeżyny, powinny stanowić jeden z pierwszorzędnych składników diety antynowotworowej.
Wspomagają pracę układu krążenia
Częste jedzenie jeżyn, dzięki zawartości antocyjanów, witaminy C i błonnika, zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób serca.
Antocyjany wspierają pracę serca, poprawiają elastyczność naczyń włosowatych oraz współuczestniczą w odtruwaniu mięśnia sercowego.
Witamina C wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, przyczynia się do zmniejszenia poziomu złego cholesterolu i zahamowania odkładania się cząsteczek tłuszczu na wewnętrznych ścianach naczyń. Ponadto normalizuje poziom ciśnienia krwi. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C wynosi 70 mg. Jeżyny w 100 g mają jej 21 mg. W związku z tym szklanka jeżyn zaspokaja około 60% wymaganej dobowej dawki witaminy C.
Błonnik wspomaga utrzymanie prawidłowej masy ciała, redukcję poziomu złego cholesterolu we krwi oraz przeciwdziałanie nadciśnieniu tętniczemu. Szklanka jeżyn pokrywa 30% dziennego zapotrzebowania na błonnik.
Wpływają na zdrowe kości
Zawarta w jeżynach witamina K pomaga produkować osteokalcynę, która jest specyficznym białkiem, którego poziom wpływa na utrzymanie równowagi poziomu jonów wapniowych oraz stymuluje mineralizację kości. Niedobór witaminy K może prowadzić do zaburzenia produkcji osteokalcyny, co może powodować obniżenie gęstości kości, zwiększyć ryzyko złamań i zachorowania na osteoporozę.
Ponadto jeżyny zawierają wapń i magnez - dwa interaktywne minerały biorące udział w tworzeniu tkanki kostnej. Magnez aktywizuje organizm do prawidłowego przyswajania wapnia, który jest podstawowym budulcem kości.
Przeciwdziałają chorobom oczu
Zawarte w jeżynach witaminy C i E zmniejszają ryzyko rozwoju - groźnej, prowadzącej do ślepoty, choroby oczu. Także zawarte w jeżynach antocyjany ograniczają niebezpieczeństwo wystąpienia tej przewlekłej, postępującej choroby oczu. Antocyjany zwalczają stany zapalne siatkówki oka i obniżają wysokie ciśnienie krwi, czyli eliminują czynniki, które mogą przyczynić się do zachorowania na zwyrodnienie plamki żółtej.
Łagodzą objawy dolegliwości kobiecych
Naturalnie występujące estrogeny roślinne o nazwie fitoestrogeny to kolejny związek organiczny, który znajduje się w jeżynach. W organizmie fitoestrogeny wykazują działanie podobne do kobiecych hormonów - estrogenów. Wpływają na wydłużenie cyklu menstruacyjnego i osłabiają typowe dolegliwości zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Łagodzą także objawy menopauzy, przede wszystkim uciążliwe uderzenia gorąca.
Regulują poziom cukru we krwi
Jeżyny są owocami o bardzo niskim indeksie glikemicznym (25). Są zatem bezpieczne i zdrowe dla osób cierpiącychch na cukrzycę i zagrożonych tą chorobą. Szczególnie że mają też dużą zawartość błonnika, który spowalnia wchłanianie węglowodanów w przewodzie pokarmowym i stabilizuje poziomu cukru we krwi.
Ostatnio prowadzone badania naukowe wykazały, że jeżyny zawierają także inne związki, które skutecznie hamują działanie alfa-amylazy i alfa-glukozydazy, czyli enzymów odpowiedzialnych za przyswajanie węglowodanów. Nieaktywne enzymy nie rozkładają cukrów złożonych, co powoduje zmniejszenie ilości cukru przyswajanego w przewodzie pokarmowym. Przypuszcza się, że odpowiednia ilość jeżyn w diecie może być równie skuteczna, jak lekarstwa dla diabetyków.
Ułatwiają walkę z otyłością
Jeżyny świetnie sprawdzają się jako składnik diety odchudzającej. W porównaniu z innymi owocami mają mało kalorii i dużo pektyn, czyli rozpuszczalnego błonnika pokarmowego. Błonnik zwiększa swoją objętość pod wpływem wody i na długi czas wypełnia żołądek, dając uczucie sytości. Dzienne zapotrzebowanie na błonnik wynosi 25 – 40 g, a w 100 gramach jeżyn jest go aż 5,3 g. Dlatego wszyscy zmagający się z nadwagą dobrze zrobią, wybierając jeżyny, jako owoce stosowane w diecie.
Właściwości lecznicze jeżynowych liści
Liście dziko rosnących jeżyn są cennym surowcem zielarskim. Zawierają sporo garbników, flawonoidy, kwasy organiczne oraz witaminę C. Napary i wywary z liści jeżyn mają przede wszystkim właściwości ściągające. Stosuje się je głównie w leczeniu przewlekłych chorób żołądka i jelit. Zgaga, biegunki, bóle brzucha i wzdęcia to symptomy dolegliwości, na które można z powodzeniem stosować liście jeżyn.
Sprawdzają się jako lek wykrztuśny przy zalegającej w oskrzelach flegmie. Stosuje się je również zewnętrznie, jako płukanki w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, przy zapaleniu dziąseł i nieprzyjemnym zapachu z ust. Ponadto liście jeżyn dobrze działają na skórę i skutecznie niwelują świąd, wypryski i trądzik.
Właściwości zdrowotne jeżyn doceniają nie tylko zwolennicy medycyny naturalnej, ale także lekarze i naukowcy. Wprowadzając je do naszej diety, mamy szansę zastosować bezpłatną i bardzo smaczną profilaktykę wielu chorób. Dopóki trwa sezon, najlepiej jeść jeżyny surowe. Warto też teraz zrobić trochę przetworów, które przechowają część smaków późnego lata i urozmaicą nasze zimowe posiłki.
Autor: Redakcja Bakalie.com
